450 milyon yıllık "son derece nadir" fosiller, bilime yeni bir tür kazandırdı. ABD'nin New York Eyaleti'ndeki ünlü bir fosil bölgesinden çıkarılan bu fosiller, parıldayan aptal altını (fool’s gold) içinde korunmuş halde bulundu.
Yeni türe, Londra Doğa Tarihi Müzesi'nden eklem bacaklı uzmanı Greg Edgecombe onuruna "Lomankus edgecombei" adı verildi. Bu tür, büyük bir "ekleme" (avlanmak için kullanılan modifiye edilmiş bir bacak) ile bilinen ve antik eklem bacaklılardan oluşan megacheiranlar grubuna dahil.
EKLEMLERİ KÜÇÜLMÜŞ
Ancak Lomankus’un bu eklemleri oldukça küçülmüş, bu da türün bunları çevreyi algılamak için kullanmış olabileceğini gösteriyor. Çalışmanın baş yazarı Luke Parry, bu uyum yeteneğinin eklem bacaklıların çevresel zorluklara karşı vücut bölümlerinin işlevlerini değiştirme kabiliyetine işaret ettiğini belirterek, eklem bacaklıları "biyolojik bir İsviçre çakısına" benzetti.
Megacheiranlar Kambriyen Dönemi'nde yaygındı ancak Ordovisiyen Dönemi'nde (yaklaşık 485–443 milyon yıl önce) büyük ölçüde ortadan kaybolduğu düşünülüyordu. Lomankus’un keşfi, bu canlı grubunun 450 milyon yıl önce bile çeşitlenmeye ve evrim geçirmeye devam ettiğini gösterdiğinden oldukça ilginç.
LİTYUM KAYNAĞI
Fosillerin, sülfür ve demirin reaksiyonu sonucu oluşan aptal altını (pirite) içinde korunması da ayrı bir merak konusu. Altına benzerliği nedeniyle bu takma adı alsa da, bazen gümüş, krom veya gökkuşağı renklerinde de parıldayabiliyor. Şatafatlı görünümüne rağmen çok değerli olmayan pirite, lityum kaynağı arayanlar için önemli olabiliyor; ayrıca eşsiz fosiller yaratabiliyor.
Oxford Üniversitesi Yer Bilimleri Bölümü’nde Doçent olan Parry, “Çok fazla olağanüstü korunma şekli var ama bu türde piritle korunma son derece nadir," dedi. "Son yarım milyar yılda sadece bir avuç örnek var." dedi.
Yeni fosil, zaten “altın” trilobitleriyle ünlü olan Beecher’ın Trilobit Yatağı’ndan geliyor ancak bu fosilleri bu kadar nadir yapan şey, organizmanın yumuşak kısımlarının piritleşmiş olması. Bu canlıların kalıntıları, piritleşmenin meydana gelmesi için gerekli koşulları tam anlamıyla sağlamış ve 450 milyon yıl önce yaşamın nasıl göründüğüne dair olağanüstü bir bakış sunmuş.
OKSİJENSİZ ORTAM GEREKİYOR
Parry şöyle devam etti: “Lomankus, canlıyken yumuşaktı (karides veya karidese benzer) ve bir trilobit gibi biyominerallerle sertleşmemişti. Eğer pirit bu yumuşak parçaları değiştirmeseydi, bunlar çürüyüp yok olurdu ve hiç fosil bulunmazdı.”
"Pirit oluşumu için organik madde, demir ve oksijensiz ortam gerekiyor. Fosilleri içeren tortularda organik madde az ama demir fazlaydı, bu nedenle hayvanların kalıntıları, piritin oluşması için gereken koşulların sağlandığı küçük adalar gibiydi. Lomankus örnekleri, 'turbidit' adı verilen bir tür denizaltı toprak kaymasıyla canlı olarak gömülmüş ve bu hızlı gömülme sayesinde çürüme meydana gelmeden korunmuş."
Ancak bu olağanüstü fosillerin korunması da kolay olmayacak. Pirit hızla oksitlenir, bu nedenle fosiller uygun şekilde saklanmazsa “pirit çürümesi” meydana gelebilir. Yine de biraz özenle bu olağanüstü örnekler ve korudukları hassas anatomik özelliklerden, antik okyanuslarda yaşamın evrimi hakkında bilgi edinmeye devam edebiliriz.
