Ay, bize her ne kadar değişmeyen, gri bir yüzey olarak görünse de, uzun tarihi boyunca hem iç hem de dış kuvvetlerin etkisiyle büyük değişimler geçirdi. Magma okyanusları ve volkanik faaliyetler geçmişte kalmış gibi görünse de, yeni bir araştırma bu olayların düşündüğümüzden daha yakın bir geçmişte gerçekleştiğini ortaya koyuyor. Bilim insanları, Ay'da sadece 120 milyon yıl önce volkanik aktivite olduğuna dair kanıtlar buldu.
ÖNEMLİ KEŞİFLER YAPILDI
Aralık 2020'de Çin'in Chang'e-5 uzay aracı Ay'a iniş yaparak yaklaşık 2 kilogramlık Ay toprağı örneği topladı. Bu örnekler üzerinde yapılan analizler, suyun varlığına dair yeni kanıtlar ve daha önce bilinmeyen minerallerin keşfedilmesini sağladı. Şimdi bu örnekler, Ay'daki volkanik faaliyetlerin beklenenden daha yakın bir geçmişte gerçekleştiğini kanıtlar nitelikte.
VOLKANİK CAM BONCUKLAR
Araştırma ekibi, toplanan örneklerde binlerce cam boncuk tespit etti. Bu boncukların çok küçük bir kısmı (örneklerin toplam kütlesinin milyonda biri) volkanik kökenli ve Ay'daki volkanizmanın beklenen zaman çizelgesine göre oldukça genç. Çin Bilimler Akademisi'nden Profesör Yuyang He liderliğindeki ekip, yaklaşık 3.000 cam boncuğu inceledi ve bunlardan üçünün volkanik olduğunu belirledi.
Profesör He, "Üç volkanik cam boncuğun uranyum-kurşun tarihlemesi, onların 123 ± 15 milyon yıl önce oluştuğunu gösteriyor. Bu, radyonüklid tarihleme ile şimdiye kadar doğrulanmış en genç Ay volkanizmasıdır," dedi.
DÜNYA VE AY ARASINDAKİ BENZERLİKLER
Bu bulgular, Dünya'da dinozorların dolaştığı bir dönemde Ay'da hala volkanik aktivitelerin olduğunu gösteriyor. Ancak elde edilen örneklere dayanarak, bu volkanik faaliyetlerin sınırlı ölçekte olduğu anlaşılıyor. Profesör He, "Patlamanın küçük ölçekli olması gerekiyor. Aksi takdirde, diğer eski volkanik faaliyetler gibi uzaktan algılama teknikleriyle tespit edilebilirdi. Çıplak gözle göremezdik, ancak bir teleskopla fark edebilirdik," şeklinde konuştu.
GEÇMİŞ DAHA YAKIN
Daha önceki Luna ve Apollo görevlerinden elde edilen Ay örnekleri, Ay'daki volkanizmanın 4,4 milyar yıl önceki oluşumundan en az 2,8-2,9 milyar yıl öncesine kadar sürdüğünü gösteriyordu. Chang'e-5 örnekleri ise bu süreyi yaklaşık bir milyar yıl daha ileriye taşıyarak, küçük ölçekli volkanik patlamaların daha yakın bir geçmişte gerçekleştiğini ortaya koydu.
Profesör He, "Chang'e-5'in getirdiği örneklerin analizi, bazaltik volkanizmanın en az 2 milyar yıl öncesine kadar devam ettiğini gösterdi. İniş bölgesinde kaydedilen patlamalar arasında yaklaşık 1,9 milyar yıllık bir boşluk var ve Ay'ın bu kadar geç bir dönemde nasıl volkanik olarak aktif kalabildiği belirsizliğini koruyor," ifadelerini kullandı.
BİLDİĞİMİZ HER ŞEY DEĞİŞİYOR
Volkanik aktivitenin, Chang'e-5'in iniş yaptığı Oceanus Procellarum (Fırtınalar Okyanusu) bölgesindeki Mons Rümker yakınlarında olmadığı, ancak bazı kanıtların bu bölgeye ulaştığı anlaşılıyor. Görev, Ay'dan sadece önemli örnekler getirmekle kalmadı, aynı zamanda uydumuzun tarihi hakkında yeni soruları da beraberinde getirdi.
Bu keşif, Ay'ın jeolojik geçmişine dair anlayışımızı derinleştirirken, gelecekte yapılacak araştırmalar için de önemli bir temel oluşturuyor.