Antartika üzerindeki ozon deliği şu anda nispeten küçük ve sağlıklı, bu da ozon tabakasının tam iyileşme yolunda olduğuna dair önemli bir kanıt sunuyor. Ancak bu iyi haberin yanında bir de kötü haber var: Mevcut ozon deliğinin boyutu, Temmuz ayında Antartika’da yaşanan ani stratosferik ısınma ile bağlantılı. Bu olay, kıtanın büyük bir kısmında aşırı sıcaklıkların görülmesine neden oldu.
Güney Kutbu çevresindeki endişe verici sıcaklıkların yanı sıra, ozon tabakasıyla ilgili son veriler olumlu. Mevcut eğilim, ozon tabakasının Antartika'da 1980 seviyelerine (ozon deliği oluşmadan önceki seviyeler) 2066 yılına kadar, Arktik'te 2045'e kadar ve dünyanın geri kalanında ise 2040 yılına kadar tamamen iyileşebileceğini gösteriyor.
İYİLEŞMEYE BAŞLADI
Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri António Guterres yaptığı açıklamada, “Bir zamanlar hasta bir durumda olan ozon tabakası, iyileşme yolunda” dedi.
Ozon tabakası, Dünya yüzeyinden 15 ila 30 kilometre (9,3 ila 18,6 mil) yukarıda yer alan ve atmosferin diğer kısımlarına kıyasla daha yüksek oranda ozon gazı içeren bir stratosfer bölgesidir. Güneş'in zararlı ultraviyole ışınlarının bir kısmını emerek gezegenimizdeki yaşam için bir kalkan görevi görür. 1970'ler ve 1980'lerde, kloroflorokarbonlar (CFC'ler) adı verilen insan yapımı kimyasalların ozon tabakasında büyük bir deliğin oluşmasına neden olduğu ortaya çıktı. Bu kimyasallar, aerosol spreylerde, çözücülerde ve soğutucularda yaygın olarak kullanılıyordu ve stratosfere ulaştıklarında ozon tabakasını yok ediyorlardı.
EN BAŞARILI ANLAŞMALARDAN BİRİ OLARAK KABUL EDİLİYOR
Dünya Meteoroloji Örgütü, bu güncellemeyi 16 Eylül Dünya Ozon Günü’nde, 1987 Montreal Protokolü'nün yıl dönümünde yayımladı. Bu uluslararası anlaşma, dünya çapında CFC'leri yasaklamayı başardı. Montreal Protokolü, bugüne kadar tüm 197 tarafın onayladığı tek BM anlaşması olarak, en başarılı uluslararası anlaşmalardan biri olarak kabul ediliyor.
Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Guterres, “Çok taraflılığın ciddi bir baskı altında olduğu bir dönemde, Montreal Protokolü umut sembolü olarak öne çıkıyor,” diye ekledi. “Ülkeler ortak yarar için siyasi kararlılık gösterdiğinde değişim mümkün.”
MEVSİMLERE GÖRE DEĞİŞİKLİK GÖSTERİYOR
Ozon tabakası karmaşık bir yapıya sahip ve sağlığı birçok faktörden etkileniyor. Ozon deliğinin boyutu mevsimlere göre değişiklik gösteriyor; Ağustos ayında ortaya çıkıyor ve Ekim ayı civarında maksimum boyutuna ulaştıktan sonra Kasım sonuna doğru kapanıyor. Avrupa Birliği'nin Copernicus Atmosfer İzleme Servisi (CAMS) verilerine göre, bu yıl Antarktika üzerindeki delik, Temmuz 2024'te meydana gelen iki ani stratosferik ısınma olayı nedeniyle normalden daha geç gelişti ve şu anda yılın bu dönemi için nispeten küçük.
İYİLEŞME SÜRECİNE UYGUN DEVAM EDİYOR
Yine de veriler, deliğin öngörülen iyileşme sürecine uygun şekilde devam ettiğini ve uzun vadeli iyileşme yolunda olduğunu gösteriyor. Avrupa Orta Vadeli Hava Tahminleri Merkezi’nden CAMS Direktörü Laurence Rouil, yaptığı açıklamada, “Volkanlardan iklim değişikliğine kadar birçok faktör, doğrudan ya da dolaylı olarak Antarktika’daki ozon deliğinin oluşumunda rol oynuyor. Ancak, hiçbir faktör insan kaynaklı ozon tabakasını incelten maddeler kadar etkili değil. Montreal Protokolü ve sonraki düzenlemeler, ozon tabakasının iyileşmeye başlaması için yeterli alan yarattı ve önümüzdeki kırk yıl içinde daha fazla iyileşme işareti görmeyi bekleyebiliriz,” dedi.
Rouil, "Bu, insanlığın uluslararası işbirliği ve bilimsel karar alma süreçleriyle gezegenimizin atmosferi üzerindeki etkisini dönüştürme yeteneğini gösteriyor."
