Boşanma davalarında çocukların velayeti, çocuğun en iyi şekilde büyümesini ve gelişimini sağlamak amacıyla mahkemeler tarafından detaylı bir şekilde değerlendirilir. Çocuğun yaşı, ihtiyaçları, ebeveynlerin durumu ve çocuğun menfaati gibi birçok faktör velayet kararını etkiler. Türk Medeni Kanunu’na göre, çocukların velayeti ile ilgili düzenlemeler, çocuğun üstün yararı ilkesine dayanır. İşte velayetin nasıl belirlendiğine dair detaylar:
1. Velayet Hakkı Nedir?
Velayet, anne ve babanın çocuğun bakımı, eğitimi, korunması ve temsil edilmesi gibi temel hak ve sorumluluklarını ifade eder. Boşanma durumunda, velayet genellikle bir ebeveyne verilir, ancak çocuğun ihtiyaçlarına göre ortak velayet kararı da söz konusu olabilir.
2. Velayet Kararında Etkili Olan Faktörler
a) Çocuğun Yaşı ve Gelişim Dönemi
- 0-3 Yaş Arası: Anne, genellikle küçük yaşlardaki çocukların bakımında öncelikli olarak tercih edilir. Çünkü bu dönemde çocuğun anneye olan fiziksel ve duygusal ihtiyacı daha fazladır.
- 4-12 Yaş Arası: Çocuğun gelişim ihtiyaçları, eğitimi ve psikolojik durumu dikkate alınır. Anne veya baba, çocuğun bu ihtiyaçlarını daha iyi karşılayabilecekse velayet ona verilir.
- 13 Yaş ve Üstü: Çocuk artık kendi düşüncelerini ifade edebilecek yaşta olduğu için mahkeme çocuğun görüşünü dikkate alır.
b) Ebeveynlerin Maddi ve Manevi Durumu
- Ebeveynin mali durumu, çocuğun ihtiyaçlarını karşılama yeteneği açısından önemlidir.
- Ancak, sadece ekonomik durum tek başına belirleyici değildir. Çocuğun manevi gelişimini destekleyecek, sevgi dolu ve güvenli bir ortam sunabilecek ebeveyn tercih edilir.
c) Çocuğun Görüşü
- Mahkeme, çocuğun yaşına ve olgunluğuna göre onun görüşünü dikkate alabilir. Ancak bu görüş, tamamen belirleyici olmayıp çocuğun menfaati ile örtüştüğü sürece dikkate alınır.
d) Ebeveynlerin Yaşam Tarzı
- Ebeveynin yaşam tarzı ve davranışları, çocuğun sağlığı ve ahlaki gelişimi üzerinde olumsuz bir etki yaratmamalıdır.
- Örneğin, alkol veya uyuşturucu bağımlılığı, çocuğa şiddet uygulama gibi durumlar velayet kararını etkiler.
e) Kardeşlerin Durumu
- Velayet kararında kardeşlerin birbirinden ayrılmaması esas alınır. Kardeşlerin birlikte büyümesi, mahkemenin önceliklerinden biridir.
3. Ortak Velayet Nedir?
- Ortak velayet, çocuğun velayetinin boşanma sonrası her iki ebeveyne de verilmesi anlamına gelir.
- Türk hukukunda, tarafların anlaşmalı boşanması durumunda ortak velayet kararı verilebilir. Ancak, çekişmeli boşanma davalarında genellikle bu yöntem uygulanmaz.
- Ortak velayet için ebeveynlerin uyum içinde olması ve çocuğun menfaatlerini gözetmesi gerekir.
4. Velayet Kararının Değiştirilmesi
Velayet hakkı, mahkemenin verdiği kesin bir karar değildir. Şartların değişmesi durumunda velayet kararı yeniden gözden geçirilebilir.
- Örnek: Velayeti alan ebeveynin çocuğa kötü muamelede bulunması, yaşam koşullarının kötüleşmesi veya çocuğun istemesi durumunda velayet değiştirilebilir.
5. Çocuğun Görüşme Hakkı (Kişisel İlişki)
- Velayet kendisine verilmeyen ebeveyn, çocukla düzenli bir şekilde görüşme hakkına sahiptir.
- Mahkeme, çocuğun psikolojik ve fiziksel sağlığını göz önünde bulundurarak görüşme günlerini belirler.
- Çocuğun diğer ebeveynle olan ilişkisi engellenemez. Bu durum, velayet hakkına sahip ebeveynin hakkını tehlikeye sokabilir.
6. Velayet Kararında Dikkate Alınan Hukuki İlkeler
- Üstün Yararı İlkesi: Çocuğun sağlığı, güvenliği, eğitimi ve genel gelişimi açısından en iyi ortam sağlanır.
- Eşitlik İlkesi: Anne ve babaya eşit hak tanınır, ancak çocuğun menfaati hangi ebeveyndeyse velayet ona verilir.
- Çocuğun Korunması: Çocuğun fiziksel, duygusal ve sosyal gelişimi ön planda tutulur.
7. Velayet Kararına İtiraz
Velayet kararına taraflar, temyiz yoluyla itiraz edebilir. Bu süreçte, yeni deliller veya koşulların değiştiği gerekçesiyle mahkemeye başvurulabilir.
Bu Konuda En Çok Merak Edilen Sorular ve Yanıtları
1. Velayet Hangi Tarafa Verilir?
Velayet kararı, çocuğun yaşına, ebeveynlerin durumuna ve çocuğun üstün yararına göre belirlenir. Genellikle küçük yaşlardaki çocukların velayeti anneye verilir.
2. Çocuğun Görüşü Ne Kadar Önemlidir?
Çocuğun görüşü, yaşına ve olgunluğuna bağlı olarak dikkate alınır. Ancak, bu görüş çocuğun menfaatine uygun olduğu sürece kararda etkili olur.
3. Velayet Kararı Değiştirilebilir Mi?
Evet. Şartların değişmesi durumunda mahkemeye başvurarak velayet kararı değiştirilebilir.
4. Ortak Velayet Her Zaman Uygulanabilir Mi?
Ortak velayet genellikle tarafların anlaşmalı boşanması durumunda uygulanır. Çekişmeli davalarda bu karar daha az görülür.
5. Velayet Hakkı Olmayan Ebeveyn Çocuğu Görebilir Mi?
Evet. Mahkeme, velayet hakkı olmayan ebeveynin çocukla düzenli bir şekilde görüşebilmesi için kişisel ilişki günlerini belirler.
