Boşanma davalarında çocukların rızası, özellikle velayet kararı gibi önemli konularda dikkate alınan ancak kesin belirleyici olmayan bir unsurdur. Mahkemeler, çocuğun üstün yararını gözeterek karar verir ve bu süreçte çocuğun görüşü, yaşı ve olgunluk düzeyine göre değerlendirilir. Çocuğun velayetle ilgili bir tercihte bulunması durumunda, bu tercih, sadece çocuğun yararına uygun olduğu sürece dikkate alınır.
Çocukların Rızasının Dikkate Alınmasında Etkili Faktörler
1. Çocuğun Yaşı
- 12 Yaş ve Üzeri Çocuklar:
- Türk hukuk sistemine göre, 12 yaş ve üzeri çocukların rızası velayet kararında önemli bir kriterdir. Mahkeme, çocuğun hangi ebeveyni tercih ettiğini dinler ve bunu dikkate alır.
- Örnek: Çocuk, annesini tercih ediyorsa, bu tercih çocuğun üstün yararına uygunsa mahkeme bu doğrultuda karar verebilir.
- 12 Yaş Altındaki Çocuklar:
- Daha küçük yaştaki çocukların olgunluk düzeyi sınırlı olduğu için rızası, doğrudan belirleyici değildir. Ancak psikolog veya pedagog raporları ile çocuğun tercihine yönelik bilgiler toplanabilir.
2. Çocuğun Olgunluk Düzeyi
- Mahkeme, çocuğun yaşına uygun olarak rızasını değerlendirmekle birlikte, olgunluk düzeyini de göz önünde bulundurur.
- Örneğin, 14 yaşındaki bir çocuğun tercihi ile 6 yaşındaki bir çocuğun tercihi arasında önemli farklar vardır. Daha olgun bir çocuğun tercihi daha fazla ağırlık taşır.
3. Çocuğun Üstün Yararı İlkesi
- Çocuğun üstün yararı, her durumda mahkemenin temel kriteridir. Çocuğun tercihi, üstün yararına aykırıysa mahkeme bu tercihi dikkate almaz.
- Örnek: Çocuk, ekonomik durumu kötü veya yaşam tarzı çocuğun sağlığına zarar verebilecek bir ebeveyni tercih ediyorsa mahkeme bu tercihi göz ardı edebilir.
4. Ebeveynlerin Durumu
- Çocuğun tercihi, mahkemeye ebeveynlerin yaşam koşulları, gelir durumu, psikolojik ve fiziksel sağlık durumu gibi diğer faktörlerle birlikte sunulur.
- Örnek: Çocuk, annesini tercih ediyor ancak annenin yaşam koşulları çocuğun sağlıklı gelişimini desteklemiyorsa, mahkeme babaya velayet verebilir.
Çocukların Rızasının Değerlendirilme Süreci
- Uzman Görüşleri:
- Mahkeme, çocukların tercihini ve duygusal durumunu anlamak için pedagog, psikolog veya sosyal hizmet uzmanlarının raporlarına başvurur.
- Mahkeme Görüşmesi:
- Çocuğun yaşı ve olgunluğu uygunsa, hakim çocukla birebir görüşme yaparak onun tercihini öğrenebilir.
- Velayet Kararı:
- Çocuğun tercihi ve uzman görüşleri, çocuğun üstün yararı ile örtüşüyorsa mahkeme bu doğrultuda karar verir.
Çocukların Tercihinin Dikkate Alınmadığı Durumlar
Mahkeme, çocuğun rızasını dikkate almayabileceği bazı durumlarla karşılaşabilir:
- Manipülasyon:
- Ebeveynlerden birinin çocuğu manipüle ederek bir tarafa yönlendirmesi durumunda, mahkeme bu tercihi görmezden gelebilir.
- Üstün Yarara Aykırılık:
- Çocuğun tercihi, onun fiziksel, zihinsel veya duygusal sağlığı açısından zararlı olabilecek bir ebeveyni seçmesi durumunda göz ardı edilir.
- Güvensiz veya Sağlıksız Koşullar:
- Çocuğun tercih ettiği ebeveynin yaşam koşulları, çocuğun gelişimini desteklemiyorsa bu tercih dikkate alınmaz.
Çocukların Görüşü Hangi Durumlarda Daha Fazla Etkili Olur?
- Ergenlik Dönemindeki Çocuklar:
- 12 yaş ve üzeri çocuklar, genellikle duygularını ve tercihini daha net ifade edebilir. Bu nedenle rızaları daha fazla dikkate alınır.
- Uygun Koşullarda Yaşayan Ebeveyn:
- Çocuğun tercih ettiği ebeveynin, çocuğun eğitim, sağlık ve sosyal gelişimini destekleyebilecek uygun koşullara sahip olması gerekir.
- Uygulamada Tutarlılık:
- Çocuğun tercihi, uzun süreli ve tutarlı bir şekilde aynı ebeveyne yönelikse, mahkeme bu tercihi daha ciddi şekilde değerlendirir.
Bu Konuda En Çok Merak Edilen Sorular ve Yanıtları
1. Çocuğun Rızası Hangi Yaşta Daha Fazla Dikkate Alınır?
12 yaş ve üzeri çocukların görüşleri, olgunluk seviyelerine bağlı olarak daha fazla dikkate alınır.
2. Çocuğun Rızası Her Durumda Geçerli Olur Mu?
Hayır. Çocuğun tercihi, üstün yararına uygun olduğu durumlarda dikkate alınır. Mahkeme, çocuğun sağlığına veya gelişimine zarar verebilecek tercihlerde bu rızayı göz ardı edebilir.
3. Mahkeme Çocukla Görüşme Yapabilir Mi?
Evet. Hakim, çocuğun yaşına ve olgunluğuna bağlı olarak çocukla birebir görüşme yapabilir.
4. Çocuğun Bir Ebeveynden Korkması Durumunda Ne Yapılır?
Çocuğun korku nedeniyle bir ebeveyni tercih etmiyor olması durumunda, uzman görüşleri alınır ve mahkeme bu durumu detaylı bir şekilde değerlendirir.
5. Çocuğun Rızası Olmadan Velayet Kararı Verilir Mi?
Evet. Çocuğun rızası dikkate alınmakla birlikte, nihai karar çocuğun üstün yararına göre mahkeme tarafından verilir.