Çocuk velayeti, boşanma ya da ayrılık sürecinde çocuğun kimle yaşayacağı ve bakımını hangi ebeveynin üstleneceği konusunda verilen hukuki bir karardır. Velayet kararı, mahkeme tarafından çocuğun fiziksel, duygusal ve sosyal ihtiyaçlarını en iyi şekilde karşılayacak ebeveyn lehine verilir. Türk Medeni Kanunu, çocuğun üstün yararını esas alarak karar verilmesini düzenler.
Çocuk Velayetinin Belirlenme Süreci
1. Mahkemeye Başvuru
- Velayet davası, genellikle boşanma süreci içinde aile mahkemesine yapılır.
- Boşanma dışındaki durumlarda (örneğin evlilik dışı çocuklar ya da velayetin yeniden belirlenmesi gibi), dava yine aile mahkemesine açılır.
2. Çocuğun Üstün Yararı Esası
- Mahkeme, çocuğun üstün yararını gözeterek velayeti belirler.
- Çocuğun fiziksel ihtiyaçları (barınma, beslenme), psikolojik sağlığı, sosyal çevresi ve eğitim durumu karar üzerinde etkili olur.
3. Ebeveynlerin Durumlarının İncelenmesi
- Mahkeme, ebeveynlerin ekonomik, psikolojik ve sosyal durumlarını değerlendirir:
- Ebeveynin geliri ve mali durumu,
- Çocuğa yönelik ilgi ve bakım kapasitesi,
- Yaşam tarzı ve davranışları.
4. Sosyal Hizmet Uzmanı İncelemesi
- Mahkeme, bir sosyal hizmet uzmanı veya pedagogdan, çocuğun yaşam koşulları ve ebeveynlerin durumu hakkında rapor isteyebilir.
- Uzmanlar, çocuğun yaşadığı ortamı inceler ve mahkemeye ayrıntılı bir rapor sunar.
5. Çocuğun Görüşü
- Çocuk, 12 yaşını doldurmuşsa, mahkeme onun görüşünü dinler.
- Çocuğun tercih ettiği ebeveyn, mahkemenin kararında önemli bir rol oynayabilir ancak nihai karar her zaman çocuğun üstün yararına göre verilir.
6. Delillerin ve Tanıkların Değerlendirilmesi
- Ebeveynler, velayetle ilgili gelir belgeleri, çocuğun ihtiyaçlarına yönelik harcamalarını gösteren belgeler ve yaşam koşullarını kanıtlayan delilleri mahkemeye sunabilir.
- Gerekirse, tanık ifadeleri alınır (örneğin öğretmenler, aile üyeleri veya komşular).
Çocuk Velayetinin Belirlenmesinde Dikkate Alınan Kriterler
1. Çocuğun Yaşı
- 0-3 Yaş: Bu yaş grubundaki çocukların anneye olan bağımlılığı yüksek olduğu için velayet genellikle anneye verilir.
- 4-12 Yaş: Çocuğun gelişimsel ihtiyaçlarını en iyi karşılayacak ebeveyn belirlenir.
- 12 Yaş ve Üzeri: Çocuğun kendi görüşü, mahkeme kararında önemli bir etkendir.
2. Ebeveynlerin Maddi ve Manevi Durumu
- Ebeveynin çocuğun temel ihtiyaçlarını karşılayabilecek ekonomik kapasitesi dikkate alınır.
- Maddi durum tek başına yeterli değildir; çocuğa manevi destek sağlayan, sevgi ve ilgi gösteren ebeveyn önceliklidir.
3. Çocuğun Mevcut Düzeni
- Çocuğun alışkın olduğu düzeni korumak önemlidir:
- Eğitim hayatı,
- Yaşam alanı,
- Sosyal çevresi (arkadaşlar, akrabalar).
4. Ebeveynlerin Çocuğa Yaklaşımı
- Mahkeme, ebeveynlerin çocuğa sevgi ve ilgi göstermesine dikkat eder.
- Çocuğu manipüle eden, diğer ebeveyne karşı kötüleyen taraflar genellikle dezavantajlı duruma düşer.
5. Kardeşlerin Durumu
- Mahkeme, kardeşlerin bir arada büyümesini destekler. Ancak özel durumlarda kardeşlerin velayeti farklı ebeveynlere verilebilir.
Velayet Kararı Nasıl Verilir?
-
Hakimin Değerlendirmesi:
- Mahkeme, tüm deliller, uzman raporları ve tarafların beyanlarını değerlendirir.
- Çocuğun üstün yararını göz önünde bulundurarak karar verir.
-
Geçici Velayet:
- Boşanma davası sürecinde, mahkeme geçici velayet kararı verebilir. Bu karar, dava sonuçlanana kadar çocuğun hangi ebeveynle yaşayacağını belirler.
-
Kesin Velayet Kararı:
- Dava sonuçlandığında, mahkeme kesin velayet kararını verir.
- Karar, çocuğun ihtiyaçlarındaki veya ebeveynlerin durumundaki değişiklikler nedeniyle ileride tekrar değerlendirilebilir.
Velayet Kararının Değiştirilmesi
Velayet kararı, çocuğun ihtiyaçlarında veya ebeveynlerin yaşam koşullarında ciddi değişiklikler olması durumunda yeniden değerlendirilebilir:
- Velayet verilen ebeveynin çocuğa yeterli bakım sağlayamaması,
- Ebeveynin sağlık durumunda kötüleşme,
- Diğer ebeveynin yaşam koşullarının iyileşmesi gibi durumlarda velayet değişikliği talep edilebilir.
Çocuk Velayeti İle İlgili Sıkça Sorulan Sorular
1. Anne veya Baba Olmanın Karar Üzerindeki Etkisi Nedir?
- Mahkeme, anne veya baba olmayı tek başına bir kriter olarak değerlendirmez. Karar, çocuğun ihtiyaçlarını en iyi karşılayabilecek ebeveyne verilir.
2. Çocuğun Görüşü Ne Kadar Etkilidir?
- Çocuğun 12 yaşını doldurmuş olması durumunda, mahkeme onun görüşünü dinler. Ancak bu görüş, çocuğun üstün yararı ile çelişiyorsa dikkate alınmayabilir.
3. Maddi Durumu Daha İyi Olan Ebeveyn Mi Avantajlıdır?
- Maddi durum önemlidir ancak tek başına belirleyici değildir. Çocuğun duygusal ihtiyaçlarını karşılayabilecek ebeveyn daha avantajlıdır.
4. Velayet Kararı Ne Zaman Değiştirilebilir?
- Çocuğun ihtiyaçları değiştiğinde veya velayeti elinde bulunduran ebeveynin yaşam koşulları çocuğun üstün yararına uygun olmadığında, mahkemeden velayetin değiştirilmesi talep edilebilir.
Kaynak: aslinda.com
