Fake haber, kasıtlı olarak yanlış veya yanıltıcı bilgilerin gerçek bir haber gibi sunulmasıdır. Amaç, okuyucuları veya izleyicileri yanıltmak, kamuoyunu yanlış yönlendirmek veya belirli bir gündemi desteklemektir. Fake haberler, genellikle sansasyonel başlıklar ve çarpıcı içeriklerle dikkat çeker ve hızla yayılır. Bu tür haberler, sosyal medya, internet siteleri ve hatta bazen geleneksel medya aracılığıyla dağıtılabilir.
Dezenformasyon ve Malenformasyon Arasındaki Farklar
Dezenformasyon ve malenformasyon kavramları, her ikisi de yanlış veya yanıltıcı bilgi yayma yöntemlerini ifade eder ancak aralarında önemli farklar vardır.
Dezenformasyon
- Tanım: Kasıtlı olarak yanlış veya yanıltıcı bilgilerin yayılmasıdır.
- Amaç: Kamuoyunu yanıltmak, manipüle etmek veya belirli bir hedefi desteklemek için kullanılır.
- Özellik: Bilginin tamamen yanlış veya uydurma olması.
- Örnek: COVID-19 aşılarının insanları takip etmek için mikroçipler içerdiğini iddia eden haberler tamamen uydurmadır.
Malenformasyon
- Tanım: Doğru bilgilerin kasıtlı olarak bağlamından koparılarak veya yanıltıcı bir şekilde sunulmasıdır.
- Amaç: Doğru bilgi olmasına rağmen, bilginin manipüle edilerek kamuoyunu yanıltmak veya zarar vermek için kullanılması.
- Özellik: Bilginin doğru olması ancak bağlamının yanlış veya yanıltıcı bir şekilde sunulması.
- Örnek: Bir politikacının konuşmasından alınan olumlu bir cümlenin, bağlamından koparılarak olumsuz bir olayla ilişkilendirilmesi.
Dezenformasyon ve Malenformasyon Arasındaki Örnekler
Dezenformasyon Örneği:
Olay: Bir haber sitesinde, ünlü bir politikacının istifa ettiği iddia edilir. Sonuç: Bu bilgi tamamen uydurmadır ve halkı yanıltmak, siyasi istikrarsızlık yaratmak amacıyla yayımlanmıştır.
Malenformasyon Örneği:
Olay: Gerçek bir mahkeme kararının sadece suçlamaları içeren kısmı alınarak sosyal medyada paylaşılır. Sonuç: Mahkeme kararı aslında kişinin suçsuz olduğunu belirtirken, sadece suçlamalar paylaşılarak kişinin suçlu olduğu izlenimi yaratılır. Bilgi doğrudur, ancak bağlamından koparılarak yanıltıcı bir şekilde sunulmuştur.
Özet ve Farklar
- Dezenformasyon: Tamamen yanlış veya uydurma bilgiler kasıtlı olarak yayılır. Amaç, halkı yanıltmak ve belirli bir gündemi desteklemektir.
- Malenformasyon: Doğru bilgiler, bağlamından koparılarak veya manipüle edilerek yanıltıcı bir şekilde sunulur. Amaç, doğru bilgileri çarpıtarak yanıltıcı izlenimler yaratmaktır.
- Fake Haber: Genel olarak kasıtlı olarak yanlış veya yanıltıcı bilgilerin gerçek bir haber gibi sunulmasıdır. Hem dezenformasyonu hem de malenformasyonu içerebilir.
Gerçek Haberlerle Dezenformasyon ve Malenformasyon Örnekleri
Örnek 1: COVID-19 Pandemisi
Gerçek Haber: COVID-19 aşılarının güvenliği ve etkinliği, geniş çaplı klinik denemeler ve bilimsel araştırmalarla kanıtlanmıştır.
Dezenformasyon: COVID-19 aşılarının insanları kontrol etmek için mikroçipler içerdiği iddia edilmiştir. Bu tamamen uydurma bir bilgidir ve bilimsel temeli yoktur.
Malenformasyon: COVID-19 aşısının yan etkileri hakkında doğru bilgiler, bağlamından koparılarak ve abartılarak sunulmuştur. Örneğin, nadir görülen bir yan etkinin tüm aşılanan kişilerde yaygınmış gibi gösterilmesi.
Örnek 2: ABD Başkanlık Seçimleri
Gerçek Haber: 2020 ABD Başkanlık Seçimleri, geniş çaplı denetim ve yasal süreçlerle yönetildi ve sonuçları doğrulandı.
Dezenformasyon: Seçim sonuçlarının hileli olduğu ve oyların sayımında büyük usulsüzlükler yapıldığı iddia edildi. Bu iddiaların büyük çoğunluğu asılsız çıktı.
Malenformasyon: Seçim sürecinde yapılan küçük hatalar ve yanlışlıklar, bağlamından koparılarak geniş çaplı bir hile operasyonu varmış gibi sunuldu. Doğru olan olaylar, yanıltıcı bir şekilde çarpıtıldı.
Örnek 3: İklim Değişikliği
Gerçek Haber: Bilimsel veriler, iklim değişikliğinin insan faaliyetlerinden kaynaklandığını ve küresel ısınmanın ciddi çevresel etkiler yarattığını göstermektedir.
Dezenformasyon: İklim değişikliğinin bir aldatmaca olduğu ve insan faaliyetleri ile ilgisinin bulunmadığı iddia edilmiştir. Bu iddialar, geniş bilimsel konsensüs tarafından reddedilmiştir.
Malenformasyon: Doğru iklim verileri, seçici olarak sunulmuş ve çarpıtılmıştır. Örneğin, soğuk bir günün verisi, genel ısınma trendini çürütmek için kullanılmıştır.
Kısaca
Dezenformasyon ve malenformasyon, bilgi manipülasyonunun iki farklı yöntemidir ve her ikisi de kamuoyunu yanıltmak için kullanılır. Dezenformasyon tamamen yanlış bilgi yayarken, malenformasyon doğru bilgilerin bağlamından koparılarak yanıltıcı bir şekilde sunulmasını içerir. Fake haberler ise bu iki yöntemi de kullanarak, yanlış bilgileri gerçekmiş gibi sunarak halkı yanıltmayı amaçlar.
