Berfin Bitirim-Muhabir
Mayıs ayında Dünya'yı sarsan güçlü bir güneş fırtınası, gece gökyüzünde güzel kuzey ışıkları yaratmanın yanı sıra, gezegenin etrafında yeni bir Van Allen Kuşağı'nın oluşmasına neden oldu. Van Allen kuşakları, Dünya'nın manyetik alanında hapsolmuş enerjik yüklü parçacıklardan oluşan ve gezegenin etrafında halka şeklinde bulunan radyasyon kuşaklarıdır. NASA'ya göre, Mayıs ayındaki yoğun güneş fırtınaları sonucunda Dünya etrafında geçici bir üçüncü kuşak ortaya çıktı.
NASA, X platformunda (eski adıyla Twitter) yaptığı açıklamada, "Bilim insanları, bu yeni kuşağı ve ne kadar süre boyunca kalabileceğini daha iyi anlamak için verileri inceliyorlar. Gelişmeleri takip etmeye devam edin!" ifadeleri kullanıldı.
GÜNEŞ RÜZGARLARI İHTİMAL DAHİLİNDE
Van Allen kuşaklarında hapsolan enerji dolu parçacıkların çoğunun güneş rüzgarlarından geldiği düşünülüyor, diğerleri ise kozmik ışınlar olarak bilinen yüksek enerjili parçacıklar şeklinde geliyor. Mayıs ayında olduğu gibi güçlü güneş fırtınaları Dünya'ya çarptığında, üçüncü bir yüklü parçacık katmanının manyetosfer tarafından hapsedilmesine neden olan bir bozulma meydana gelebilir.
Yeni kuşak, NASA'nın Colorado İç Radyasyon Kuşağı Deneyi (CIRBE) CubeSat uydusu tarafından iki kalıcı kuşak arasında sıkışmış halde tespit edildi. NASA, bu kuşağın ne kadar süre kalacağı belirsiz olsa da “aylarca hatta yıllarca” sürebileceğine değindi.
Güneş fırtınalarının, Dünya'nın Van Allen kuşaklarıyla etkileşime girdiği biliniyor. Eylül 2012'de yaşanan güçlü bir güneş aktivitesi de geçici bir üçüncü kuşak yaratmış ve bu kuşak birkaç hafta içinde kaybolmuştu. 2012 olayı hakkında açıklama yapan Alberta Üniversitesi fizik profesörü Ian Mann, "Adeta uzayda bir tsunami gibi, bu fırtınalar radyasyon kuşaklarını çalkalar ve dış kuşağın hızla kaybolmasına neden olarak gizemli üçüncü kuşağın yapısını açıklar," dedi.
EN GÜÇLÜ FIRTINA TESPİT EDİLDİ
Mayıs 2024'teki jeomanyetik fırtına, son 20 yılda tespit edilen en güçlü fırtına olarak kaydedildi. Üçüncü Van Allen kuşağının oluşmasının yanı sıra, Dünya atmosferinde daha önce görülmemiş bir girdap da oluştu.
VAN ALLEN KUŞAĞI NEDİR?
Van Allen kuşakları, Dünya'nın manyetik alanı tarafından hapsedilen yüksek enerjili yüklü parçacıklardan oluşan iki ana radyasyon kuşağı olarak karşımıza çıkıyor. Bu kuşaklar, 1958'de Amerikalı fizikçi James Van Allen tarafından keşfedilmiştir. İşte Van Allen kuşaklarının temel özellikleri:
- Konum: Van Allen kuşakları, Dünya'nın manyetosferinde, gezegenin yüzeyinin 1.000 ila 60.000 kilometre yukarısında yer alır. Birinci kuşak (daha içte) ve ikinci kuşak (daha dışta) olmak üzere iki ana kuşaktan oluşur.
- İçerik: Bu kuşaklarda, güneş rüzgarları ve kozmik ışınlardan gelen yüksek enerjili elektronlar ve protonlar bulunur. Bu parçacıklar, Dünya'nın manyetik alanı tarafından hapsedilir ve yörüngede kalırlar.
- Oluşum: Van Allen kuşakları, güneş rüzgarlarının Dünya'nın manyetik alanıyla etkileşime girerek yüklü parçacıkları bu bölgelerde biriktirmesi sonucu oluşur. Bu parçacıklar, manyetik alanın çeşitli bölgelerinde birikir ve yoğunlukları güneş aktivitesine bağlı olarak değişir.
- Fonksiyon: Van Allen kuşakları, Dünya'nın atmosferini ve yaşamı zararlı güneş ve kozmik radyasyonlardan koruyan bir kalkan görevi görür. Bununla birlikte, yüksek enerjili parçacıklar uzay araçları ve uydular üzerinde elektronik arızalara neden olabilir.
- Gözlemler ve Araştırmalar: Van Allen kuşakları, uzay araştırmalarında ve gezegen bilimi çalışmalarında önemli bir rol oynar. Özellikle uzay misyonları, bu kuşaklarda oluşan değişiklikleri ve etkilerini inceleyerek gezegenin manyetik ortamını anlamaya çalışır.
