Tuğba Çakıroğlu / Muhabir
Bu yıl hayvan pazarlarında ortalama bir büyükbaş kurbanlığın fiyatı 80 bin ila 120 bin lira arasında, küçükbaşlarda da fiyatlar 8 bin ila 13 bin arasında değişiyor. Diyanet İşleri Başkanlığı 2024 yılı vekaletle kurban kesim bedelini de yurt içinde 11 bin 750 TL, yurt dışında ise 4 bin 750 TL olarak açıkladı. Yurt için ve yurt dışı kurban vekaleti fiyatlar arasındaki makas farkını uzmanlarına sorduk.
“Tarım politikaları yetersiz”
Tarım ve Orman İş Sendikası Genel Başkanı Şükrü Durmuş, Türkiye'nin geçmişte tarım ve hayvancılık alanında önemli bir konuma sahip olduğunu ancak zaman içinde bu sektörlerin desteklenmemesi ve politikaların yetersiz kalması sonucunda dışa bağımlı hale geldiğini vurguladı.
Türkiye'nin eskiden bir tarım ve hayvancılık ülkesi olduğunu hatta dünyada 7 ülkeden biri olarak kendi kendine yettiğini hatırlattı, bu durumun değişmesinde yürütülen politikalar olduğuna, hayvancılık ve tarım desteklenmediği için Türkiye’nin giderek dışa bağımlı bir ülke haline geldiğine dikkat çekti.
“Fiyatlar için devlet piyasayı desteklemeli”
Denetimsizliğin ciddi boyutlara ulaştığına dikkat çeken Durmuş, bunun için yurt dışı fiyatlara değil, yurt içinde bayram öncesi ve bayram sonrası kurban fiyatlarından da anlaşılabileceğini söyledi, “Devletin piyasayı denetlemesi ve bu vurgunculara da bu fırsatı vermemesi gerekiyor. İşte bu denetimsizlik gerçekten fırsatçıları doğurdu. Bakın şimdi bir hayvan almaya gidin bayrama kadar fiyat farklıdır. Bayram geçtikten sonra o hayvanın fiyatı yüzde kırk daha düşüyor, belki yüzde elli. İşte bunu denetlemesi gereken devlettir. Devlet belki hayvanı üretmez ama en azından denetler ve üreticiyi de desteklemesi gerekir.” dedi.
“Üretici üretimden koparıldı”
Üreticinin desteklenmediği gibi piyasanın da desteklenmediği ve fırsatçılara fırsat verildiğini “Dünyanın hiçbir ülkesinde, kendi ülkesindeki çiftçinin, üreticinin ürettiği ürüne kota koyan ve o pazarı bir başka yabancı ülkeye, fırsat tanıyan bir başka ülke göremezsiniz. Ama maalesef Türkiye'de böyle. Yani bu konuda korkunç bir başıboşluk var. Artık üretici üretimden koparıldı. Küçük ölçekli üretici kopartıldı.”
“Üretim halkı beslemiyor”
Tarım ve Orman İş Sendikası Genel Başkanı Şükrü Durmuş, tarım ve hayvancılıktaki yetersiz politikalar ve denetimsizliğinin sonuçlarını, “Üretim yok yeterince. Bu ülkenin köylüsü, çiftçisi halkı beslerken artık besleyemiyor. Hatta daha önce tarlasında ekim yapan insan o tarlayı satıyor, kendi tarlasında ırgat haline dönüşüyor. Türkiye'deki damızlık hayvan üretimi olsun veya etlik hayvan üretimi olsun halkı beslemiyor. Ve bu açık ithal yoluyla karşılanıyor. Dolayısıyla piyasada da arz talebe göre fiyatlar çok yüksek oluyor.” şeklinde özetledi.
“Makas 10 yılda daha çok açıldı”
Tüketici Birliği Federasyonu Genel Başkanı Bülent Deniz de kurban pazarlarındaki fiyatla yurt dışında vekaletle kesilen kurban fiyatları arasında makasın 10 yılda çok daha fazla açıldığını söyledi.
Deniz, yem fiyatlarının geçtiğimiz yıldan bu yana %110'dan fazla artması, yurt içindeki enflasyonun yüksek seyretmesi, akaryakıt, enerji vs. yurt içi hayvan üretim maliyetlerini artıran bir durum olduğunu söylese de aradaki makasın fazla olmasının akıllarda soru işareti bıraktığını altını çizdi. Herhangi bir dernek ya da vakıf aracılığıyla 2500-3500 TL arasında kurban vekaleti verilirken yurt içinde kurbanını kendin kesmek istediğinde 20-25 bin TL fiyatlarla karşılaşılmasının iki sonuç doğurduğunu dile getirdi. “Birincisi kurban ibadetini yapan kişiler aradaki bu büyük makas nedeniyle ‘Nasıl oluyor da yurt dışında bu kadar ucuz, acaba kesilmiyor mu?’ gibi bir endişe taşıyorlar. İkinci ve en önemli konu bu kadar yüksek bir farkın olması aslında Türkiye'deki hayvancılık politikası ile ilgili.”
Özel şirketlerin internet reklamlarına dikkat
İnternette dolaşan bazı özel şirketlerin kurbanlık reklamlarına karşı da dikkatli olunması gerektiğini vurgulayan Bülent Deniz, “‘Siparişinizi online veriyorsunuz, paranızı yatırıyorsunuz. Sizin adınıza videolu ispatlayacak şekilde kesiyoruz ve evinize parçalanmış şekilde teslim ediyoruz’ diyorlar. Onlarda da fiyatlar piyasaya göre düşük. O fiyatlara bunu nasıl yapabiliyorlar? Açıkçası biraz kuşku uyandırıcı bir durum. İlk defa gördük bu sene özel şirketlerin kurban operasyonlarını. Tahmin ediyorum Tarım Bakanlığı ve Ticaret Bakanlığı bu konuda bir çalışma yürütüyorlardır. Çünkü o fiyatlarla, hayvan pazarındaki fiyatlar arasındaki farkın açıklanabilmesi lazım.” uyarısı yaptı.
“Yurt içi ve yurt dışı fiyatları etkili”
Deniz, kurban ibadetini yerine getirmek isteyenler için yurt içi ve yurt dışı fiyatlarının etkili olduğunu dile getirdi. “Fiyat çok belirleyici bir opsiyon, etki haline dönüştü. Çünkü şu günlerde mesela kurban pazarlarındaki fiyatlar çok sayıda insanın alım gücünün üzerinde. Bu ibadeti yıllardır yapan insanlar var. O bir ritüel işte başında beklemek, kesilmesini görmek, parçalayıp eve götürmek, komşulara dağıtmak. Bu hem dini hem de toplumsal ritüeller bakımından halkımızın çok yaygın uyguladığı bir şeydir ama alınabilecek seviyede değil. İnsanlar ibadetimi hiç olmazsa yapayım düşüncesiyle bu vakıf ve derneklere yöneliyorlar fiyatları sebebiyle.”
