Ancak, bu sürecin ekonomik, siyasi ve bölgesel dinamikleri oldukça dikkat çekici. Peki, petrol akışının kesilmesine sebep olan süreç nasıl gelişti? Türkiye ve Irak arasında hangi anlaşmalar yapıldı? Yeniden başlatılacak ihracat hangi riskleri ve fırsatları barındırıyor?
Tahkim Krizi ve Petrol Akışının Durdurulma Sebebi
Irak merkezi yönetimi ile IKBY arasındaki petrol ihracatı anlaşmazlığı, yıllardır devam eden bir sorun. Irak hükümeti, IKBY’nin bağımsız olarak petrol satmasını yasadışı kabul ediyor ve gelirin merkezi hükümet üzerinden paylaşılmasını istiyor. Ancak IKBY, yıllarca Türkiye ile doğrudan yaptığı anlaşmalar sayesinde petrolünü Ceyhan Limanı üzerinden dünya piyasalarına satıyordu.
Irak hükümeti, bu durumu uluslararası hukuka aykırı bularak 2014 yılında Türkiye’ye karşı Paris merkezli Uluslararası Tahkim Mahkemesi’ne başvurdu. Mahkeme, 2023 yılında Irak lehine karar vererek Türkiye'nin IKBY petrolünü Bağdat’ın onayı olmadan ihraç edemeyeceğine hükmetti. Bunun üzerine Türkiye, 25 Mart 2023’te petrol sevkiyatını durdurdu.
Bu kararın Irak’a 23 milyar dolardan fazla ekonomik kayba neden olduğu tahmin ediliyor. Çünkü Irak’ın petrol ihracatının büyük bir kısmı Ceyhan Limanı üzerinden sağlanıyordu.
Türkiye ve Irak Anlaştı mı? Yeniden Başlayan Sürecin Detayları
Irak Petrol Bakanı Hayyan Abdulgani’nin açıklamalarına göre, ihracatın yeniden başlatılması için gerekli prosedürler tamamlandı ve IKBY’nin petrolü, Irak-Türkiye boru hattı üzerinden SOMO’ya devredilecek. Bu adım, Bağdat ile Erbil yönetimi arasındaki petrol gelir paylaşımı konusunda belirli bir uzlaşmaya varıldığını gösteriyor.
Ancak, bu süreçte Türkiye’nin pozisyonu da önemli. Tahkim kararının ardından Ankara, Irak’a 1,5 milyar dolarlık tazminat ödemesi gerektiği belirtilmişti. Türkiye bu cezayı ödemek istemediği için Bağdat ile müzakerelerini sıklaştırdı.
İhracatın yeniden başlaması, Türkiye’nin enerji arz güvenliği açısından kritik bir adım olarak değerlendiriliyor. Zira, Ceyhan Limanı sadece Irak için değil, bölgesel petrol ticareti açısından da önemli bir transit noktası.
Petrol Anlaşması Türkiye ve Irak İçin Ne Anlama Geliyor?
✔ Türkiye için:
- Irak’tan petrol akışının başlaması, Ceyhan Limanı’nın yeniden küresel enerji ticaretinde önemli bir konum kazanmasını sağlayacak.
- Ankara, IKBY petrolü üzerindeki haklarını koruyarak, gelecekte Bağdat ile doğrudan petrol anlaşmaları yapma fırsatı bulabilir.
- Tahkim kararı sonrası oluşan ekonomik yükü hafifletmek adına, petrol ticaretinden elde edilecek gelir Türkiye için önemli bir avantaj olabilir.
✔ Irak için:
- 23 milyar dolarlık ekonomik kaybın ardından petrol ihracatının yeniden başlaması, ülkenin bütçesine büyük bir katkı sağlayacak.
- Merkezi hükümetin petrol ihracatını kontrol altına alması, IKBY üzerindeki ekonomik baskıyı artırabilir ve gelecekteki enerji politikalarında söz sahibi olmasını sağlayabilir.
- Petrol fiyatlarının dalgalandığı bir dönemde, Irak için stabil bir gelir kaynağı yeniden sağlanmış olacak.
✔ IKBY için:
- IKBY, petrol ihracatını tekrar başlatarak ekonomik bağımsızlığını korumaya çalışacak.
- Ancak, petrol gelirlerinin Bağdat üzerinden yönlendirilmesi, IKBY’nin finansal özgürlüğünü kısıtlayabilir ve merkezi hükümetin kontrolünü artırabilir.
- Bölgesel yönetim, Bağdat ile yapılan anlaşmalardan yeterli payı alıp almadığı konusunda baskı altında kalabilir.
Bundan Sonra Ne Olacak?
Petrol akışının yeniden başlaması, Türkiye ve Irak arasındaki enerji iş birliğinin yeniden şekillendiğini gösteriyor. Ancak bu süreçte bazı riskler de bulunuyor:
- Türkiye'nin tahkim sonrası mali yükümlülüklerini nasıl çözeceği hala net değil.
- Irak ve IKBY arasındaki petrol gelir paylaşımı konusundaki gerilimler devam edebilir.
- Bölgedeki güvenlik riskleri ve jeopolitik gelişmeler, petrol akışını yeniden sekteye uğratabilir.
Özetle, Irak petrolü yeniden Türkiye üzerinden dünya pazarına açılıyor, ancak enerji ticaretindeki dengeler henüz tam anlamıyla yerine oturmuş değil. Bundan sonraki süreç, Türkiye, Irak ve IKBY arasındaki yeni enerji anlaşmalarına ve bu ülkelerin küresel enerji piyasasındaki rolüne bağlı olarak şekillenecek.
