İsraf: Sözlükte lüzumsuz yere harcamak, malı ve parayı lüzumsuz yere sarf etmek, saçıp savurmak anlamlarına gelmektedir. Istılahî mânâsı ise; gayr-i meşrû (şer’î olmayan) bir amaç için mal harcamaya israf denir. Mü’minler bütün maddî ve mânevî imkânlarını gerektiği biçimde, gerektiği kadar, yerli yerince kullanmalı, savurganlıktan, israftan hassâsiyetle kaçınmalıdır.
Çünkü Allahu Teâlâ: “Yiyin, için; fakat israf etmeyin. Çünkü Allah israf edenleri sevmez.” (A’râf, 7/31) buyuruyor. “Akrabaya, yoksula, yolda kalmışa hakkını ver (yardım et), fakat malını lüzumsuz yere saçıp savurma.” (İsrâ, 17/26);“O kimseler ki harcadıkları zaman israf etmezler, cimrilik de yapmazlar, (harcamaları) bu (ikisi)nun arasında dengeli olur.” (Furkan, 25/67) Mü’min her hususta dengeli davranmalıdır, aşırıya gitmemelidir. Ne israf etmeli ne de cimrilik yapmalı, dengeyi sağlamayı bilmelidir.
Cimrilik; servet edinme tutkusuyla başkasına bir şey vermekten çekinmek, karşılıksız harcama ve hayır yapmaktan kaçınma eğilimidir. Cimri kişiler hem Allah katında ve hem de insanlar arasında sevimsiz ve kötü kişiler olarak görülür.
Mal ve servet insanlar için bir imtihandır. (Zümer, 39/49-52) Bu imtihandan başarılı çıkmanın yolu da cömertlik ve infaktır. (Teğâbün, 64/15-17) “Mallarınızda muhtaç ve yoksulların hakkı vardır.” (Zâriyât, 51/19)
“Parayı, malı ben kazandım; niye başkasına vereyim, ben aptal mıyım?” diyerek, şeytanî bir mantık ileri sürerek cimrilik yapanlar, Allah’ın ihsân ettiği imkânlardan ihtiyaç içerisinde olanları yararlandırmayan cimrilerin vay haline!
Asıl cimrilikleri sebebiyle aptallık yaparak kendilerine zarar vermiş oluyorlar. “Allah yolunda harcamada (infakta) bulunun (cimrilik yaparak) kendi elinizle kendinizi tehlikeye atmayın.” (Bakara, 2/195) Cimrilik tehlikeli ve kötü bir iştir. Kişiye fayda değil, zarar getirir. Akıllı insan cimrilik yapan değil, infak edendir. Rasûlullah (s.a.s.) şöyle buyuruyor: “Cimri kişi Allah’a uzak, cennete uzak, insanlara uzak ve cehennem ateşine yakındır.” (Tirmizî, Birr 40)
Yine bir hadis-i şerif: “Kulların sabaha erdiği her günde iki melek semâdan iner ve bunlardan biri şöyle duâ eder: ‘Ey Rabbimiz, infak edene karşılığını (sevap) ver.’ Diğeri de şöyle duâ eder: ‘Ey Rabbimiz, cimriye de telef ver (malını yok et).” (Buhârî, Zekât 27)
Kur’ân-ı Kerim’de, insanın bu bencil duygudan kurtulması ve bunun yerine cömertlik duygusunu geliştirmesi her vesile ile öğütlenmektedir: “... Allah kibirlenen ve övünen kimseleri sevmez.
Bunlar cimrilik eden, insanlara da cimriliği emreden ve Allah’ın, lütfundan kendilerine verdiği nimeti gizleyen kimselerdir. Biz de o nankörlere alçaltıcı bir azap hazırlamışızdır.” (Nisâ, 4/36-37) Başka bir ayette cimriliğin insanın yararına bir davranış olmayıp aksine tam aleyhine bir sonuç doğuracağı belirtilmiştir:
“Allah’ın kendilerine lütfundan verdiği nimetlerde cimrilik edenler, bunun, kendileri için hayırlı olduğunu sanmasınlar. Hayır! O kendileri için bir şerdir. Cimrilik ettikleri şey kıyamet gününde boyunlarına dolanacaktır.
Göklerin ve yerin mirası Allah’ındır. Allah yaptıklarınızdan hakkıyla haberdardır.” (Âl-i İmrân,3/180) Cimri kişi sıkıntı içerisindedir. Parasının, malının hayırını göremez. Parasının gideceğinden, azalacağından çok korkar. Cimrilik çok kötü bir huy ve bulaşıcı bir hastalıktır. Bir kişi cimri ise, eşine ve çocuklarına cimrilik hastalığı bulaşabilir.
Cimri kişiler dünya ve ahirette yüzleri gülmez, parasının, malının hayırnı göremez, yani mutlu ve huzurlu olmazlar. Böylelerini Allah sevmez, insanlar da sevmez. Cimri, varis için kendini para ve mal biriktirmeye adamış bir ahmaktır. Cimri olanların çoğu cimri olduklarını kabul etmezler, bu sebeple de cimrilikten korunmak için gayret sarf etmezler.
Çünkü arada bir yaptıkları ufak iyiliklerden dolayı kendilerini cömert zannederler. Cimri olanların bir çoğu zekâktını hakkıyla vermezler. Hatta birtakım bahanelerle hiç zekât vermeyen cimriler de vardır. Mesela devlete verdikleri vergileri zekât olarak görenler bile var. Cimriler cimriliklerini tutumluluk olarak görürler ve kendilerine cimri denildiğinde bunu kabul etmek istemezler. Dolayısıyla bir Müslümanda cimrilik varsa hemen bu kötü huydan kurtulmalıdır.