Geçmişte Mars, bugün olduğundan oldukça farklıydı. Yüzeyinde akan su, bol miktarda buz ve daha yoğun bir atmosfer bulunuyordu. Bu unsurlar artık kaybolmuş durumda olsa da, geride izleri kaldı. Gezegen bilimciler, Mars'ın farklı arazi yapılarının derinlemesine bir analizini gerçekleştirerek, Kızıl Gezegen'in kadim manzarasına dair fosilleşmiş kanıtlar ortaya çıkardı.
Bilim insanları bu yeni keşifleri “paleo-yatak şekilleri” olarak adlandırıyor. Mars yüzeyinde rüzgarla şekillenen kumullar, buzulların etkileri, nehir akışları ve göllerdeki dalga hareketleri hem gezegen yüzeyine inen araçlar tarafından gözlemlendi hem de yörüngeden belgelenmiş durumda. On yılı aşkın bir çalışmanın sonucunda, bu paleo-yatak şekilleriyle ilgili küresel bir haritalama projesi tamamlandı ve Mars’ın eski iklimine dair rüzgar ve suyla oyulmuş izler ortaya kondu.
DİKKAT ÇEKİCİ KEŞİF
Araştırmacılar, NASA'nın Mars Keşif Uydusu'nda bulunan HiRISE kamerasından elde edilen görüntüleri kullanarak, rüzgarın Mars kumuna şekil verdiği paleo-kumullar ve paleo-megarippları keşfetti. Ayrıca, suyun şekillendirdiği akarsu paleo-kumulları ve yalnızca yüzeyde sığ bir çukur bırakan aşınmış paleo-kumullar da tespit edildi.
Projenin baş yazarı Matthew Chojnacki, "En dikkat çekici ve tartışmasız paleo-yatak şekilleri kumullardı," diyerek, "Bu paleo-kumullar, modern kumullara çok benziyor ancak daha eski ve aşınmış görünüyorlar" açıklamasında bulundu.
Rüzgar ve suyun bu fosilleşmiş etkisi nasıl oluşuyor? Araştırma ekibine göre, rüzgar kumu şekillendirdikten sonra, rüzgarın azalmasıyla bu kumlar yavaş yavaş taşlaşıyor. Bu süreç, eski volkanik patlamalardan çıkan lav veya külle örtülerek hızlandırılabilir. Su tarafından şekillenen fluvial yatak şekilleri ise daha nadir bulunuyor ve bu izler sadece eski mega sel olayları bağlamında tespit edildi. Bu da araştırmacıları şaşırtmış durumda.
KURU NEHİR YATAKLARI VAR
"Mars’ta birçok kuru nehir yatağı var ve daha fazla fluvial yatak şeklinin oluşmuş olabileceğini düşünüyoruz, ancak küçük boyutları ve kanalların dolması bu izlerin korunmasını zorlaştırmış olabilir," diye ekledi Chojnacki.
Paleo-yatak şekillerinin çoğu yaklaşık 2 milyar yıl öncesine dayanıyor ya da daha yakın dönemlerden kalma. Bu yapılar ya gömülmüş ve yavaş yavaş ortaya çıkmış ya da hiç gömülmemiş durumda. Mars’ın birçok bölgesinde, özellikle Valles Marineris, Noctis Labyrinthus ve Hellas Planitia gibi ünlü alanlarda bu izler bulundu.
Mars'ta birçok yatak şekli günümüzde hala aktifken, bazıları sabit ve bir tür stabilizasyon sürecinin izlerini gösteriyor. Chojnacki, “Bu süreçlerin zamanla taşlaşmaya yol açıp açmadığını anlamak, Kızıl Gezegen'in değişen iklim koşullarını daha iyi anlamamıza yardımcı olabilir,” diyerek Mars’ın iklim değişimine dair önemli ipuçları sunduklarını belirtti.