Berfin Bitirim-Muhabir
Yeryüzünde dururken, Güneş Sistemi'nde hızla hareket eden bir kayanın üzerinde olduğumuzu unutmamız genelde kolay oluyor. Bu hareketi hissetmesek de, diğer uzay kayalarıyla çarpışma olasılığı her zaman bulunuyor.
NASA ve diğer gözlemevleri, Güneş Sistemi'nde keşfedilen nesnelerin yörüngelerini takip ederek, özellikle Dünya’ya yakın nesneleri (NEO) gözlemliyor. 140 metre (460 feet) ve daha büyük olan bu nesneler, Dünya’ya çarparsa büyük yıkıma neden olabilir. Bu nesnelerin yörüngeleri izlenerek, astrofizikçiler gelecekteki yörüngelerini tahmin edip, Güneş Sistemi’nde bizim bölgemize düşüp düşmeyeceklerini öngörebiliyorlar. Bu nesnelere Palermo Ölçeği'nde bir puan veriliyor.
NASA SÜREKLİ GÖZLÜYOR
NASA’nın Dünya’ya Yakın Nesneler Çalışmaları Merkezi şöyle açıklıyor: "Ölçek, tespit edilen potansiyel çarpmanın, benzer veya daha büyük boyuttaki nesnelerin çarpma olasılığıyla karşılaştırıldığı yıllık ortalama riske göre belirlenir. Bu rastgele çarpmaların ortalama riski, arka plan riski olarak bilinir. Ölçek logaritmiktir, örneğin -2 Palermo Ölçeği değeri, tespit edilen potansiyel çarpma olayının, aradaki yıllarda meydana gelen rastgele bir arka plan olayının yalnızca yüzde 1’i kadar olası olduğunu belirtir; sıfır değeri, tek bir olayın arka plan tehlikesi kadar tehdit edici olduğunu gösterir ve +2 değeri, olayın, potansiyel çarpma tarihinden önce en az bu büyüklükte bir nesnenin arka plan çarpmasından 100 kat daha olası olduğunu belirtir."
TEK TEK PUAN VERİLİYOR
Bu nesnelere ayrıca 0-10 arası daha anlaşılır bir "Torino" puanı verilir; 0 puanı, çarpma olasılığının sıfır ya da buna yakın olduğunu, 10 puanı ise "çarpışmanın kesin olduğunu, karada ya da denizde küresel iklim felaketine yol açarak medeniyetin geleceğini tehdit edebileceğini" ifade eder. Bu puanlar, durumu halka açıklamak için yeşil, sarı ve kırmızı renklerle kodlanmıştır.
Yıllar içinde, astronomlar yeşil bölgeden sapmış nesneler keşfettiler. Ancak, sarı bölgenin en yüksek seviyesi olan 4. seviyeye ulaşan birkaç nesne oldu. NASA bu seviyeyi şöyle açıklar: "Astronomlar tarafından dikkate alınması gereken yakın bir karşılaşma. Mevcut hesaplamalar, bölgesel yıkıma neden olabilecek çarpma olasılığının yüzde 1 veya daha fazla olduğunu gösteriyor. Büyük olasılıkla, yeni teleskop gözlemleri bu nesnenin Seviye 0’a yeniden atanmasına yol açacaktır. Karşılaşma on yıldan daha kısa sürede gerçekleşecekse, kamu ve kamu yetkililerinin dikkati gereklidir."
ÇARPIŞMA İHTİMALİ ORTADAN KALKTI
Bu nesnelerden biri 99942 Apophis idi. 2004 yılında ilk keşfedildiğinde, Torino ölçeğinde 2. seviyeye yerleştirildi. Ancak, o yılın Aralık ayında yapılan ek gözlemler, 2029'da Dünya'ya çarpma olasılığının yüzde 1,6 olduğunu gösterdiğinden, bu seviye 4'e çıkarıldı. Daha sonraki gözlemler, 2029, 2036 ve 2068'de çarpışma ihtimalini ortadan kaldırdı, ancak bunlar hala yakın karşılaşmalar olacak.
Şu anda Torino puanı 0’ın üzerinde bilinen bir nesne yok. Ancak, Palermo ölçeğinde -0.93 ve -1.59 puanlarına sahip ve daha fazla gözlem gerektiren nesneler var; çünkü olası çarpışmalar 100 yıldan daha uzun bir süre sonra gerçekleşebilir.
29075 (1950 DA) isimli, 1.3 kilometre (0.81 mil) genişliğindeki bir nesne, 16 Mart 2880'de Dünya'ya "potansiyel olarak çok yakın" bir yaklaşma olasılığı nedeniyle -0.93 puan alıyor. Daha fazla gözlem yapıldıkça bu durum değişebilir.
DÜNYA’YA YAKLALMASI BEKLENİYOR
101955 Bennu (1999 RQ36) - kısaca "Bennu" olarak bilinir - şu anda Palermo ölçeğinde -1.59 puanında. Görüldüğü kadarıyla, Bennu'nun Ay ve Dünya'ya birkaç yakın yaklaşımı olacak. Eylül 2135'te, Dünya'ya 0.00143 Astronomik Birim (AU) kadar yaklaşması bekleniyor, 1 AU Dünya ile Güneş arasındaki mesafedir. Bu, 213,925 kilometre (132,927 mil) anlamına gelir ve uzay terimlerinde oldukça yakındır.
Bu asteroitler yörüngelerinde dolaşırken, daha fazla gözlem yapılıyor ve yörüngeleri daha hassas hale getiriliyor, bu da puanların yukarı veya aşağı gitmesine neden olabilir. Zaman geçtikçe, nesnelerin yörüngelerinin diğer nesnelerle (örneğin Dünya ile) yakın karşılaşmalar nedeniyle bozulma olasılığı artar.
100 YILLIK TAHMİN YAPILIYOR
Astronomlar, bilinen nesnelerin yörüngelerini yaklaşık 100 yıl sonrasına kadar tahmin edebiliyorlar. İyi haber şu ki, "140 metreden büyük bilinen hiçbir asteroitin önümüzdeki 100 yıl içinde Dünya'ya çarpma olasılığı önemli değil" diyor 2018 yılında NASA’nın NEO Gözlemleri Programı yöneticisi Dr. Kelly Fast.
Daha iyi haber ise, Colorado Boulder Üniversitesi'nden Oscar Fuentes-Muñoz liderliğindeki bir ekibin, büyük asteroitlerin yörüngelerini 1000 yıl ileriye tahmin edebilmesi oldu. Ekip makalelerinde şöyle açıklıyor:
"Daha uzun zaman dilimlerinde etki riskini değerlendirmek zorlayıcıdır, çünkü yörüngesel belirsizlikler artar. Bu sınırlamayı aşmak için, asteroit ile Dünya arasındaki en yakın karşılaşma olasılığını sınırlayan Minimum Yörünge Kesişme Mesafesi (MOID) gelişimini analiz ediyoruz. MOID’in gelişimi, Dünya yakınındaki NEO'ları daha uzun süreler boyunca öne çıkarır ve bu süreler boyunca derin Dünya karşılaşması olasılığını tahmin etmek için bir yöntem öneriyoruz."
Bu yöntemle ekip, çoğu NEO'nun önümüzdeki bin yıl içinde gezegenimize çarpma olasılığını ortadan kaldırabildi ve diğerlerinin dinozorlar gibi bize çarpma olasılığını tahmin edebildi. Takıma göre, 3000 yılına kadar vurulma olasılığı oldukça düşük görünüyor, en muhtemel nesne – 7482 (1994 PC1) – yalnızca yüzde 0.00151 olasılıkla Ay'ın yörüngesinden daha yakın bir yaklaşma yapıyor.