Birçok yaşlı, zamanın daha hızlı geçtiğini söyler. Bir zamanlar sonsuz gibi gelen yazlar, artık saniyeler içinde geçiyormuş gibi gelirken, yıllar da gençken olduğu gibi uzun görünmüyor.
Peki, bu neden oluyor? Bu fenomeni açıklayabilecek birkaç fikir var. İlk olarak, zamanımızın ne kadar yeni bilgiyle dolu olduğuyla ilgili bir durum söz konusu.
1960'larda psikolog Robert Ornstein tarafından yapılan bir dizi deneyde, zaman algısının, zihnimizin ne kadar yeni bilgi işlediğiyle şekillendirilebileceği gösterilmiştir.
BU FENONEMİ ANLAMAK İÇİN DENEYLER YAPILDI
Bir deneyde, gönüllülere farklı ilgi düzeylerine sahip diyagramlar gösterilmiş ve onlardan geçen zamanın ne kadar olduğunu tahmin etmeleri istenmiştir. Diyagramlar aynı süreyle gösterilmiş olmasına rağmen, katılımcılar daha ilginç olan tasarımların daha uzun süre gösterildiğini rapor etmiştir.
Başka bir deneyde ise, katılımcılar farklı miktarlarda bilgi içeren sesleri (tıklama sesleri ve ev eşyalarının gürültüleri) dinlemiş ve tekrar dinledikleri sürenin ne kadar olduğunu tahmin etmeleri istenmiştir. Daha fazla bilgi içeren örneğin, çok daha fazla tıklama sesi olan seslerde katılımcılar, görevin daha uzun sürdüğünü belirtmişlerdir.
YAŞLANDIKÇA ZAMAN DAHA MI HIZLI AKAR?
"Bunun nedeni, yaşlandıkça çevremizle daha tanıdık hale gelmemizdir. Evlerimizin ve iş yerlerimizin detaylı ortamlarını fark etmiyoruz," diyor Bath Üniversitesi'nden matematik biyolojisi kıdemli öğretim üyesi Dr. Christian Yates, The Conversation için yazdığı bir yazıda.
Çocuklar için her şey yenidir. Bir trene binip etraftaki manzarayı görmek için ne kadar heyecanlandıklarını düşünün, buna karşılık kendi yolculuklarınızda ne kadar az dikkat gösteriyorsunuz.
"Bu, çocukların dış dünyalarının zihinsel tasarımlarını yeniden yapılandırmak için çok daha fazla beyin gücü harcaması gerektiği anlamına geliyor," diye ekliyor Yates. "Bu teori, zamanın çocuklar için daha yavaş geçtiğini, yetişkinlerin ise bir rutinde sıkışıp kaldığını öne sürüyor."
Benzer bir fikir, 2019'da yayımlanan bir çalışmada, yaşlandıkça zihnimizin görüntüleri işlem hızının ne kadar hızlı olduğuna atıfta bulunuyor.
"İnsanlar, gençliklerinde sonsuz gibi görünen günlerden ne kadar çok şey hatırladıklarına hayret ediyorlar," diyor Duke Üniversitesi'nde Mekanik Mühendisliği J.A. Jones Profesörü Adrian Bejan, bir açıklamada. "Deneyimlerinin çok daha derin ya da anlamlı olmasıyla ilgili değil, sadece hızlı bir şekilde işlendiğiyle ilgili."
YAŞLANDIKÇA KARMAŞIK HALE GELİR
Sinirler ve nöronlar yaşlandıkça karmaşık hale geldiğinden, sinyallerin yollarını katılımcılara iletmesi daha uzun sürüyor; bu da gençken olduğundan daha yavaş gerçekleşiyor.
"İnsan zihni, algılanan görüntülerin değiştiğini hissettiğinde zamanın değiştiğini algılar," diye ekliyor Bejan. "Şimdiki zaman, geçmişten farklıdır; çünkü zihinsel gözlem değişmiştir, saat çaldığı için değil. Gençliğinizde günler daha uzun geçiyordu çünkü genç zihin, bir günde yaşlı zihne göre daha fazla görüntü alıyordu."
Başka bir fikir ise, bir zaman diliminin (örneğin, bir ay) daha önce yaşadığımız süreyle kıyaslandığında daha kısa görünmesidir.
ORANTI TEORİSİ
"Orantı teorisi, 75 yaşındaki birinin hayatındaki bir yılın, örneğin 10 yaşındaki birinin hayatındaki bir yıla göre çok daha hızlı geçtiği düşünülünce mantıklı geliyor," diyor nörobilim araştırmacıları Muireann Irish ve Claire O'Callaghan, The Conversation'daki bir yazıda.
"Bellek, zaman algısında anahtar olabilir; zira anılarımızın netliği, zaman deneyimimizi şekillendirdiği düşünülmektedir. Geçmişimizi zihnimizde yansıtırken tarihi olayları kullanarak kendimizin zaman içinde var olduğunu hissediyoruz."
Bu fenomen hâlâ çeşitli ekipler tarafından inceleniyor, ancak yaşlandıkça yeni ve ilginç deneyimlerin miktarının zaman algımızı değiştirdiği yönünde bir öneri var. Mümkün olduğunca fazla deneyim yaşamaya çalışın, ne de olsa çok geç olmadan!
