Tuğba Çakıroğlu Demşo / Muhabir
Yurt dışı çıkış harcında rakam henüz belli olmasa da zam hazırlıkları sırasında ortaya atılan rakamlar tartışmaları alevlendirdi. Çok sayıda kişi bu iddia sonrası, seyahat öncesi de alınabilen harç pulunu zam gelmeden 150 TL'den almaya yöneldi. Gelir İdaresi Başkanlığı'ndan (GİB) yapılan açıklamada ise önceden alınacak pulların zam halinde geçerli olmayacağını duyurdu.
Yurt dışı çıkış harcı ile ilgili iddiaları ve tartışmaları Ekonomist Muhammet Bayram’a sorduk. Bayram, yurt dışı vergisini birçok ülkenin farklı şekillerde uyguladığına, yüksek miktarda vergi alanlar olduğu gibi hiç vergi almayan ülkeler olduğuna da dikkat çekti.
“Yurt dışı harcı makul düzeye çekilmeli”
Yurt dışı çıkış harçlarının mevcut halinin bir hayli düşük olduğunu belirtti ancak yeni halinin makul düzeyde belirlenmesi gerektiğinin altını çizen Bayram, Türkiye’de turizm sektörünün enflasyonist bir ortamda oldukça pahalı olduğunu da kaydetti.
Bayram, “Enflasyonist ortamlarda, şu anda en son 6-7 aylık dönemde, en fazla artış gösteren sektör lokal ve hizmet sektörü, yani turizm aslında Türkiye'de pahalı hale geldi. Ve yurt dışına daha ucuz hale geldi. Aslında burada bir önlem alınsa ve yurt dışı çıkış harçlarından vergi alımı noktasına gidilmese daha doğru olacaktır. Yani aslında, yerli halk Türkiye'de daha rahat, daha uyguna tatil yapabilmelidir. Bu konuda devletin alması gereken adımlar mevcut.” dedi.
“Yurt içi tatil için düzenlemeler yapılmalı”
Yurt dışı çıkış harçlarının yükseltilmesinde yerli halkın tatil için yurt içinde kalmasının amaçlanıp amaçlanmadığı sorusuna “Eğer yurt dışı teşvik edilmesi isteniyorsa, öncelikle Türkiye'deki lokanta ve hizmet sektörü, otellerdeki sorun çözülmeli. Buradaki yüksek enflasyon neden kaynaklanıyor. Lokanta ve hizmet sektörü kira giderleri mi daha fazla? Bunlar irdelenmeli ve yerli halkın Türkiye'de daha rahat tatil yapabiliyor hale gelmesi gerekir.” diyerek içeride düzenleme yapılması gerektiğinin altını çizdi.
“İstanbul’a şehir vergisi uygulanabilir”
Son yıllarda Venedik gibi turistik şehirlerde uygulanmaya başlanan şehir vergisi konusunu hatırlatan Muhammet Bayram, konunun İstanbul için bir dönem gündeme geldiğini söyledi.
“Yüksek turizm potansiyeli olan yerlerde şehrin daha uygun hale getirebilmesi için bu şehir vergileri alınıyor. İstanbul ilişkinin de yıllar öncesinde bu gündeme gelmişti. Hatta İstanbul'a pasaportla giriş-giriş olması gerektiğini söylenmişti. Bence İstanbul'da belli bölgelerde bu uygulanabilir. Ancak uygulanırsa lokal değil yani belediyeler bazında değil devlet tarafında alınması gereken bir karar olmalı.” diyen Bayram, şehir vergisinin Türkiye’de şu an için sadece İstanbul’da uygulanabileceği öngörüsünde bulundu.
Yurt dışına çıkış harcı nedir?
Yurt dışı çıkış harcı, Türkiye Cumhuriyeti pasaportuna sahip olan ve yurt dışına çıkmak isteyen herkesin her seyahatten önce ödemesi gereken bir vergi çeşidi. Vatandaşların yurt dışına çıkış harçlarını ödediklerini, belgeyle yurt dışı seyahatlerinden önce pasaport polisine ibraz etmeleri gerekli. Yurt dışı çıkış harcından muaf olan Türk vatandaşları da var. Onlar;
- Yurt dışında oturma izni bulunanlar
- Çifte vatandaş olanlar
- 7 yaşını doldurmamış çocuklar
- Yurt dışına ticari bir amaçla görevli olarak seyahat edenler
- Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne (KKTC) giden tüm Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları
Yurt dışı çıkış harcı uygulaması
Türkiye yurt dışı çıkış harcı ile 1963’te tanıştı. O yıl dış seyahat harcamaları vergisi alınmaya başlandı. Ancak 1984 yılında yürürlüğe giren Toplu Konut Kanunu ile kaldırıldı. 17 Mart 1984’te yürürlüğe giren 2985 sayılı kanuna göre ülke dışına seyahat eden vatandaşlar 100 Amerikan dolarına karşılığına denk gelen sabit bir ödeme yapmaya başladı. Ancak vatandaşlara oldukça büyük bir yük getiren bu uygulama 10 seneden fazla sürdü ve 21 Mart 1996’da kaldırıldı. O tarihten sonra yurt dışına çıkan Türk vatandaşları toplu konut fonu harcından muaf edildi.
Yurt dışı çıkış harcı son olarak 2001 yılında yeniden hayatımıza girdi. 1 Ağustos 2001’den itibaren 50 Amerikan doları karşılığı Türk lirası olarak uygulanmaya başlandı. 3 Mart 2007’de yurt dışı çıkış harcı 15 TL’ye indirildi. 12 yıldan uzun süre 15 TL olarak alınan yurt dışı çıkış harcı 15 Temmuz 2019’da 50 TL olarak revize edildi. Son zam da 2022’de yapıldı. 18 Mart 2022’de harç tutarı 50 TL’den 150 TL’ye yükseltildi.
YDÇH nereye kullanılıyor?
Merak edilen soru ise, ‘yurtdışına çıkan vatandaşlardan alınan harç hangi hizmetin karşılığı alınmakta ya da nerede kullanıldığı. Bu harçtan elde edilen gelir TOKİ’ye aktarılıyor. Kalanı da bütçeye gelir olarak kaydediliyor.
Yapılan hesaplamalara göre, 2023 yılında 8 milyon 743 bin 760 kişi yurt dışına harcı ödeyerek yolculuk yaptı. 2024 yılında da aynı sayıda kişinin yurt dışına harç ödeyerek çıkış yapacağı varsayımı ile 6 aylık gelir etkisinin 12,5 milyar TL civarında olacağı hesaplanıyor.
Türkiye benzeri ülkeler
Tartışmaların artması üzerine benzer uygulama yapan ülkeler olup olmadığı da araştırılmaya başlandı. Bazı ülkeler yurt dışı harcını uçak biletlerine yansıtıyor. Ayrıca vergi benzeri uygulama bulunan ülkelerin çoğu sadece kendi vatandaşlarından değil, o ülkeye girip çıkan herkesten aynı vergiyi alıyor.
Türkiye’deki gibi sadece kendi vatandaşlarından vergi alan iki ülke var; İran ve Filipinler. Peki, Türkiye’de yaklaşık 91 dolara denk gelen 3000 TL’lik yurt dışı çıkış harcı diğer ülkelerde ne kadar?
İran
Yaklaşık 8 dolarlık yurt dışı çıkış harcı mevcut. Ücret bankada ya da havalimanında ödenebiliyor.
Filipinler
Filipinler hükümeti, kendi vatandaşlarına ekonomi sınıfı uçuşlar için 30 dolar, business class uçuşlar için ise 50 dolar ek ücretlendirme yapıyor.
Benzer uygulama hangi ülkelerde var?
Vergi benzeri düzenlemeler kimi ülkelerde özel kanunlarla belirlenebildiği gibi kimi ülkelerde vergi benzeri uygulamalarla uçak biletleri fiyatlarına yansıtılıyor. Kamboçya, Çin, Hong Kong, Kosta Rika, Küba, Suudi Arabistan, Tayland gibi ülkelerde vergi uçak bileti fiyatına ekleniyor.
Avustralya
Avustralya'da bu 'Yolcu Seyahat Harcı' olarak adlandırılıyor ve yaklaşık 40 dolar ücret uçak biletine yansıtılıyor. Bu ücret havayolu firması tarafından ilgili bakanlığa aktarılıyor. Yolcu Seyahat Harcı yurt dışına seyahat edecek Avustralyalılar ile birlikte bu ülkeden ayrılacak olan yabancı ülke vatandaşlarına da uygulanıyor.
Japonya
Japonya 'Güle Güle Vergisi' olarak adlandırılan bir uygulama ile ülkeden ayrılacak her yolcudan vergi alıyor. Yaklaşık 6 dolarlık bu ücret ülkeden ayrılan her yolcunun uçuş bilet ücretine ekleniyor.
Meksika
Meksika'da ise sadece yabancı ülke vatandaşlarından yaklaşık 65 dolar, deniz yoluyla çıkış yapanlardan 20 dolar vergi alınıyor. Bazı şirketler bu vergileri bilet fiyatlarına yansıtıyor.
Mısır
Kahire havalimanından yurt dışına çıkacak Mısır vatandaşlarından 2 dolar, turistlerden de 3 dolarlık bir ücret talep ediliyor.
İngiltere
Havayolu seyahatleri için alınan biletlere, 'Havayolu Yolcusu Vergisi' adıyla getirilen ek ücret, uçuş mesafesi üzerinden belirleniyor. Ekonomi sınıfında kısa mesafede 16 dolar, uzun mesafede ise 99 dolarlık ücret biletlere ekleniyor.
Almanya
Kısa mesafeli uçuşlara 8 dolar uzun mesafeli uçuşlara 45 dolar vergi ekleniyor.
Rusya
Rusya da uçuşta kullanılan yakıt üzerinden, alınan biletleri vergilendiriyor. Ülkenin bayrak taşıyıcısı havayolu şirketi Aeroflot, örneğin Moskova-Amerika uçuşlarında 110 dolar yakıt vergisi uyguluyor.
Bu vergiler özellikle kısa mesafe uçan havayolu şirketleri tarafından bilet fiyatlarını artırdığı gerekçesiyle eleştiriliyor. Aslında Türkiye’de de uçak biletlerine akaryakıt harcı ekleniyor. Hatta bazı havayolu şirketleri yakıt bedelinin sürekli değişim göstermesi nedeniyle fiyatlarından değişikliğe gidiyor.
