Temiz Hava Hakkı Platformu (THHP), Türkiye'deki hava kirliliğine dair en kapsamlı değerlendirmelerden biri olan "Kara Rapor 2024"ü kamuoyuna sundu. Raporda, özellikle İstanbul, Ankara ve İzmir’deki yetersiz hava kirliliği ölçümlerine dikkat çekildi.
İSTANBUL ANKARA SINIR DEĞERLERDE
Rapor, kanserojen etkisi bilinen PM2.5 ve daha büyük partiküller olan PM10'un yeterli ölçülmediğini vurguluyor. Özellikle İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyükşehirlerde bu maddelerin düzenli olarak izlenmemesi önemli bir sorun olarak raporda yer aldı. Kısıtlı resmi verilere göre, İzmirliler ulusal mevzuatın koyduğu 40 µg/m³ PM10 limitinin üzerinde kirli hava soluyor. İstanbul ve Ankara ise sınır değerine yakın seviyelerde.
İstanbul’da 2022 boyunca ortalama PM10 seviyesi 38,41 µg/m³ olarak kaydedildi. Bu oran, Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) belirlediği güvenli sınırın yaklaşık 2,5 katı. Kanserojen PM2.5 partiküllerine ilişkin ölçümler ise yeterli olmadığı için net bir değerlendirme yapılamıyor. Ankara’da 2022 yılı PM10 ortalaması 39,25 µg/m³, İzmir’de ise 45,18 µg/m³ olarak kaydedildi.
KANSER RİSKİ
Raporda, hava kirliliğinin sağlık üzerindeki etkileri de dikkat çekici verilerle sunuldu. Özellikle meme kanseri riskinin trafik kaynaklı egzoz dumanına maruz kalan bölgelerde arttığı ifade edildi. Fransa’da meme kanseri vakalarının %3,15’inin trafik kaynaklı NO2 emisyonlarına atfedildiği ve bu durumun yıllık 825 milyon avro ekonomik maliyet yarattığı belirtildi.
KİRLİ HAVA ORANI YÜKSEK
Raporun Beyoğlu’nda düzenlenen tanıtım toplantısında konuşan THHP Koordinatörü Deniz Gümüşel, Türkiye’de hava kalitesi izleme sisteminin var olduğunu ancak bu altyapının etkin kullanılmadığını vurguladı. "Türkiye'de nüfusun %92'si hala DSÖ standartlarına göre kirli hava soluyor," diyen Gümüşel, özellikle ağır sanayinin bulunduğu bölgelerde hava kalitesinin yeterli düzeyde izlenmediğine dikkat çekti. İstanbul’da 29 hava izleme istasyonunun bulunduğunu ancak bunlardan sadece yarısının düzenli veri sağladığını belirtti. 2023 yılında İstanbul’un en kirli bölgesinin Göztepe olduğunu ekleyen Gümüşel, kentsel dönüşüm projelerinin bu kirliliğe katkı yapmış olabileceğini söyledi.
ÖLÜMLERDE ETKİLİ
Prof. Dr. Gamze Varol, raporun önemli bulguları arasında hava kirliliği ile meme kanseri arasındaki ilişkinin bulunduğunu belirtti. Varol, ABD'de yapılan bir araştırmada, PM2.5 seviyesinin yüksek olduğu bölgelerde meme kanseri vakalarının %8 oranında arttığını açıkladı. Prof. Dr. Çiğdem Çağlayan ise, 2022 yılında 30 yaş üstü kişilerde kaza, yaralanma ve COVID-19 dışındaki ölümlerin %14,2'sinin hava kirliliği kaynaklı olduğunu ifade etti. Ayrıca, DSÖ raporuna göre hava kirliliği, küresel ölümlerin %19'una sebep olan başlıca beş hastalığın (ASYE, KOAH, KKH, akciğer kanseri ve felç) sorumlusu olarak gösteriliyor.