General Liman Von Sanders ve içinde M. Kamal’ın da bulunduğu Ordu Komutanları çok acele ile cepheyi terk etmişler başsız kalan üç ordu, sadece 57 bini esir olmak üzere ağır kayıplar vermişti. Komutanlar Adana’ya gelmişler bozgunun faturasını birbiri üzerine atıyorlardı. Karşılarındaki Allenby’nin komutasında toplam 67 bin asker mevcuduna karşı böyle büyük bir bozgun yaşanmıştı. Mondros Ateşkes anlaşması işte bu şartlar altında yapılmıştı. Daha sonra İstanbul başta olmak üzere Osmanlı toprakları işgale uğramış çetin savaşlardan sonra Yunanlılar mağlup edilerek vatanımız işgalcilerden kurtarılmıştı. İngilizler boş durmadılar tabii. Önce Sevr’de daha sonra da Lozan’da öyle sine sinsi dolaplar çevirdiler ki sonuçta savaş sona erdi ve işgalciler topraklarımızı boşalttılar, lakin çok değerli konularda büyük bir bozgun yaşamış egemenlik haklarımızı büyük ölçüde kaybetmiştik. Özellikle İstanbul ve Çanakkale Boğazlarındaki haklarımızdan feragat ediyor sadece polis ve jandarma bırakacak şekilde askeri birliklerimizi “Boğazlar Bölgesi” denilen bu topraklardan geri çekiyorduk. Neyse ki Sovyetler Birliği “limanlarım düşman devletlerin saldırısına açık” diyerek Montrö Anlaşması için diretti de bugünkü haklarımıza erişebildik. Lozan Anlaşması, sadece boğazlarda değil misak-ı milli sınırları da dahil olmak üzere her açıdan bir felaketti. Bunu içimize sindirdik. Çünkübizzat M. Kamal tarafından “ihtimaldir ki bazı kelleler kesilecektir” baskısı yapılmıştı. Şimdi ise konuşmayı dahi suç sayıyorlar. Lastikli kanunlar ve her tarafa çekilebilen akıl harici uygulamalarla bunları ifade etmek çok zor bir hale gelmiştir. Biz yine de vazifemizi yapalım ve Lozan’da kabul edilen fakat yazıya dökülmeyip gizli olarak kabul ettirilmiş izzet ve onurumuzu ayaklar altına alan bu maddeleri yazalım. Her maddenin detaylarını ölmez kalırsak yazarız inşallah. Şimdilik sadece bu gizli maddeleri ve uygulama sonuçlarını ele alalım… Lozan’da 10 yıl içinde gerçekleştirmeyi taahhüt ettiklerimiz ve yerine getirdiğimiz maddeler ise 22 tane olup en sonuncusu da Ayasofya ibadete kapatılıp putlarla doldurularak müze yapıldı. Önemlileri şunlardır: 1. 8 Nisan 1924'da, İslam hukuku mahkemeleri olan Şeri'ye Mahkemeleri kaldırıldı. 2. 1924’te yani aynı yıl halifelik kaldırıldı. 3. 1926'da Medreseler kapatıldı. 4. 2 Mart 1926'da Maarif Teşkilatı hakkında çıkarılan kanunla Din Eğitimi kaldırıldı. 5. 1 Kasım 1928'de Latin Alfabesi kabul edildi. 6. 12 Temmuz 1932 Dil Devrimi yapıldı. 7. 13 Aralık 1925'de Tekke, Zaviye ve Türbeler kapatıldı. 8. 25 Kasım 1925'de Şapka ve Kıyafet inkılabı kanunlaştırıldı. 9. 1925'de takvim değişikliği ile hafta sonu tatili Perşembe-Cuma'dan; Cumartesi-Pazar'a alındı. 10. 1928'de ''Devlet'in dini İslam'dır'' maddesi çıkarıldı ve laiklik kabul edildi. 11. 22 Ocak 1932'de ezan Türkçeleştirildi. 12. Ayasofya ibadete kapatılıp putlarla doldurularak müze yapıld