Zona (Herpes Zoster), halk arasında “gece yanığı” olarak bilinen, suçiçeği virüsünün (varicella-zoster) yeniden aktive olmasıyla ortaya çıkan bir hastalıktır. Suçiçeği geçiren bireylerde virüs, yıllarca sinir köklerinde sessizce kalabilir. Ancak bağışıklık sisteminin zayıflamasıyla birlikte yeniden aktif hale gelerek zona hastalığına neden olabilir.
Bağışıklık Sistemi ve Risk Faktörleri Zona, özellikle bağışıklık sistemi baskılanmış kişilerde ortaya çıkar. Risk faktörleri arasında:
İleri yaş (50 yaş ve üzeri)
Kanser tedavisi görenler (kemoterapi veya radyoterapi)
Organ nakli olanlar ve HIV enfeksiyonu
Kronik hastalığı olanlar (diyabet, romatolojik hastalıklar)
Uzun süreli immünsüpresif ilaç kullanımı bulunur.
Stres, yorgunluk ve viral enfeksiyonlar da bağışıklığı zayıflatarak zonayı tetikleyebilir. Özellikle kış aylarında artan grip ve soğuk algınlığı gibi enfeksiyonlar, bağışıklık sistemini daha savunmasız hale getirir.
Belirtiler ve Tanı Zona genellikle vücudun bir tarafında, belirli bir sinir hattı boyunca şiddetli ağrı ve döküntülerle kendini gösterir. Belirtiler şunlardır:
Yanıcı, batıcı tarzda ağrı
Aynı bölgede birkaç gün içinde su dolu kabarcıklar
Zamanla kabarcıkların kuruyarak kabuk bağlaması (2-3 hafta sürebilir)
Bazı durumlarda döküntü olmadan yalnızca ağrı görülebilir. Yüz, göz veya kulak bölgesinde tutulum olduğunda görme ya da işitme kaybı gibi ciddi komplikasyonlar gelişebilir. Bu tür durumlarda acil tıbbi müdahale gerekir.
Bulaşma ve Önlemler Zona hastalığı doğrudan temas yoluyla bulaşabilir. Hastaların, özellikle bağışıklığı baskılanmış bireylerden, hamilelerden ve bir aylıktan küçük bebeklerden uzak durması önemlidir. Virüsün yayılmasını önlemek için:
Döküntü bölgesi kapalı tutulmalı
Kişisel eşyalar paylaşılmamalı
El hijyenine dikkat edilmeli
Tedavi ve Aşı Zona tedavisinde amaç, hastalığın süresini ve şiddetini azaltmaktır. Tedavi ne kadar erken başlarsa o kadar etkilidir. İlk 72 saat içinde başlanan antiviral ilaçlar, iyileşmeyi hızlandırır ve komplikasyon riskini azaltır. Ağrıyı hafifletmek için ağrı kesiciler ve lokal kremler kullanılabilir.
Postherpetik nevralji adı verilen uzun süreli sinir ağrısı, zona sonrası sık görülen bir komplikasyondur. Bu nedenle özellikle 50 yaş üzeri bireylerin ve bağışıklığı zayıf olanların zona aşısı yaptırması önerilir. Aşı, hastalığın şiddetini azaltarak yaşam kalitesini korumada önemli bir rol oynar.
Erken tanı ve tedavi, hem hastalığın seyrini hafifletir hem de ciddi komplikasyonların önüne geçer. Bağışıklık sisteminizi güçlü tutarak ve gerekli önlemleri alarak zonadan korunabilirsiniz.
