Osmanlı’da frengi hastalığı özellikle  orduyu derinden etkilemiştir. Nitekim 1883 yılında ordunun yeniden yapılandırması için Almanya’dan davet edilen Baron Von der Goltz, pek çok askerin frengili olduğunu tespit etmiştir. Hastalıkla etkin mücadele edilmesi zaruretini Padişaha bildirmiştir.
Bunun üzerine görevlendirilen Alman dermatologu Dr. Ernst von Düring, 16 doktor ve 2 eczacıdan oluşan bir ekiple Anadolu’yu at üzerinde seyahat ederek 14 kez taramıştır. Dr. Düring’in önerisiyle Kastamonu, Bolu, Bartın, Düzce ve Cide’de yeni frengi hastaneleri yapılmasına karar verilmiştir. Bu çalışmaları sebebiyle Dr. Düring mirmirânlık (sivil paşalık) rütbesi ile onurlandırılmıştır.
Dr. Düring’in frengi salgınıyla ilgili gözlemlerine dair şu değerlendirmeleri dikkat çekicidir:
“Suriye, Fırat, Dicle havzası hariç Küçük Asya’da Osmanlı nüfusu 1844’den 1890 yılına kadar 12 milyondan 7 milyona düşmüştür. Bunun sebebi bütün Türkler için geçerli olan ağır askeri hizmet ve diğer taraftan syphilis (frengi) hastalığıdır. Ayrıca İstanbul’dan Düzce’ye kadar olan seyahatimde, bölgede hızlı bir nüfus düşüşünün olduğu dikkatimi çekmiştir. Zira bölgede bulunan çok sayıdaki Türk mezarlıkları bunu teyit etmektedir. Bugün buralarda Tatar ve Çerkezler bulunmaktadır. Artık buralarda Türk kalmamıştır. Türk halkı tamamen ölmüş. Bir Çerkez muhtar bana kendi köyünün nüfus defterini gösterdi. Defterdeki kayıtlara göre 30 yıl önce 100 hanede toplam 500 insan yaşamaktaymış. Ertesi gün bu köyü ziyaret ettik. Köyde 3 hanede 7 kişinin kaldığını gördük ve evde bulunan yaşlı bir adam bize şöyle dedi: Bütün halk frengi hastalığından öldü”.
Frenginin yayılmasının bir sebebi de Avrupalı kadınların İstanbul, Selanik, Edirne, İzmir, İskenderun ve Beyrut’ta yerleşmeye başlamasıdır. Bunlar Sabetay, Yahudi, Fransız, İspanyol, İtalyan ve Yunan kadınlarıdır. Polis kayıtlarına göre bu kadınların sayısı Pera ve Galata’da 5000, İzmir’de ise 2000 olarak tespit edilmiştir. Frengi hastalığının Suriye, Kastamonu ve Sivas’ta ve hatta bütün Karadeniz sahili boyunca yaygın olduğu ve bulaşıcı hâl aldığı görülmüştür.
Frengi hastalığı, özellikle Romanya ve Galiçya’da bulunan orduların geri dönüşleri esnasında oldukça yaygınlaşmıştır. Frengi ile mücadele edebilmek için 18 Ekim 1915 tarihinde “Emraz-ı Zühreviye’nin Men-i Sirayeti Hakkında Nizamname” yürürlüğe konmuştur. Ayrıca, frengi ile mücadele etmek amacıyla frenginin ne olduğunu ve nasıl korunmak gerektiğine dair halka aydınlatıcı bildiriler dağıtılmıştır. Frengi hastalığı ile mücadele sırasında fuhuş-kontrol altına alınmaya çalışılmış, hastalıkla ilgili dispanserler ve muayenehaneler açılmış, bedava muayene yapılmış ve ilaç dağıtılmıştır. Yine frengi ile mücadele için 1332 (1916) senesi Sıhhîye Müdüriyeti Umumiyesi bütçesine kinin tedariki için iki defa 50.000 liralık tahsisat verilmesine dair kanun çıkarılmıştır.
Tüm bu bilgiler ışığında milliyetçiliğin “frengi illeti” olarak vasıflandırılmasının çok yerinde bir benzetme olduğu anlaşılmaktadır. Çünkü hem frengi, hem milliyetçilik menşei Avrupa olan –biri maddi-zührevi, diğeri fikri-toplumsal– iki dehşetli salgın hastalıktır. İslam toplumunun ayrışması için milliyetçilik fikri özellikle menfi bir şekilde uyandırılmıştır. Bediüzzaman’ın dediği gibi “Dessas Avrupa zalimleri, bunu İslamlar içinde menfi bir surette uyandırıyorlar; ta ki parçalayıp onları yutsunlar.” Vesselam…