Bundan tam 300 yıl önce Paris’e Osmanlı Elçisi olarak atanan Yirmisekiz Mehmet Çelebi, Fransa’da bulunduğu süre içerisinde edinmiş olduğu bilgileri “Sefaretname-i Mehmet Çelebi” ismi kitabı ile yayınlamıştır. Kitabında yük ve yolcu taşımacılığı maksadı ile yapılmış su kanalları ile ilgili olarak detaylı açıklamalar yapılmıştır.
Akdeniz sahilindeki Toulouse limanından Atlantik sahilindeki Bordeaux limanına kadar gemi ile seyahat eden Mehmet Çelebi, suyollarının önemini bundan 300 yıl önce keşfetmiş ve bunu bir seyahatname raporu ile Padişah 3. Ahmed’e arz etmişti. İşte Fransa’nın bu dönemde nasıl bir gelişme gösterdiği ve dünyanın en büyük devletlerinden birisi haline geldiğini bu seyahatname kayıtlarından anlayabiliyoruz.
Med-cezir (gel-git) akıntılarından yararlanarak suyollarında gemi taşımacılığı yapmak tarihin çok eski dönemlerinden beri sık rastlanan bir durumdur. Bununla birlikte denizlerin önemini idrak edememiş özellikle bozkır kültüründen gelen insanlar, Osmanlı’nın gerilemesine hatta çökmesine neden olmuştur.
Bugün yani 2019 yılında dahi Kanal İstanbul gibi çok önemli projelere karşı çıkan insanlara rastlayabiliyoruz. Bu durum ülkemizde denizcilik kültürünün ne derece zayıf olduğunu gözler önüne sermektedir. İşte bu nedenle Mehmet Çelebinin hatıralarına geçmeden önce denizciliğin ve suyollarının (waterway) ne derece önemli olduğunu anlamaya çalışmak gerekiyor.
Tarih boyunca insanoğlu yük ve yolcu taşımacılığında denizyolundan istifade etmiştir. İlkel sal¬lardan günümüzün teknolojik modern gemilerine uzanan süreçte denizyolu ve nehir taşımacılığı çeşitli ev¬relerden geçmiştir. Özellikle dünya ticareti ve tarihi açısından dönüm noktalarından biri olan coğrafi keşifler, sanayi devrimi ve ardından buharlı gemilerin icadı deniz taşımacılığının önemli bir yönüdür.
Dünya tarihi boyunca denizyoluna hâkim olabilen topluluklar gelişmişler ve refah düzeylerini art¬tırmışlardır. Ülkemiz üç taraftan denizlere açıldığından jeopolitik konumu nedeniyle bu topluluk¬lar arasındadır. Usta denizciler sayesinde Roma gibi Osmanlı’da denizcilik sayesinde dünyanın en büyük devleti haline gelmiştir.
Denizcilik dünya ticaretinde, siyasetinde, kısaca tarihinde önemli bir yere sahiptir. Sektörel olarak dünya coğrafyasının şekillenmesinde belirleyici rol oynayan denizcilik, ülkemiz için de rekabetçi üstünlüğe sahip olduğumuz alanların içerisinde yer almaktadır.
Denizcilik sektörünün sahip olduğu stratejik önemin denizcilik alanında bilim adamlarının özgün araştırmalarını yayınlayacakları, bilgi birikimini paylaşacakları bir platforma da dönüşmesi gerekliliği açıktır.
Ülkemiz ekonomisinin anahtar sektörleri içinde yer alan denizcilik sektörü, değişik unvan ve yeterliklere yönelik eğitim veren kurumlarının öncülüğü ile bilimsel açıdan da son yıllarda önemli atılımlar yapmıştır. Eğitim kurumlarımız sayı olarak artmış, kadrolarını güçlendirmiş, yüksek lisans, doktora derecelerine yönelik çok sayıda mezunlar vermiş, genç bilim insanlarının yetişmesine katkı sağlamıştır.
Kısaca denizcilik ekonomisi, deniz işletmeciliği ve yönetimi, deniz hukuku, balıkçılık, denizcilik tarihi gibi denizciliğin değişik alanlarında çok sayıda önemli bilimsel çalışma gerçekleştirilmiş ve gerçekleştirilmeye devam etmektedir.
2023 Türk denizcilik vizyonu; uluslararası rekabet gücü yüksek, küresel ağ ile entegrasyonunu sağlamış, bir ülke ekonomisini öngörmektedir. İstihdamda artan paya sahip bir yapı ile yolcu ve yüklerin zamanında, güvenle ve kesintisiz ulaşımını sağlanması ve sürdürülebilirliği hedeflenmektedir.
İstikrar içinde büyüyen, gelirini daha adil paylaşan küresel ölçekte rekabet gücüne sahip, bilgi toplumuna dönüşmüş, dünya denizciliğinin doğal limanı haline gelmiş, bölgesinde denge ve güven unsuru bir Türkiye için denizcilik sektörüne önem verilmesi şarttır. Deniz ticareti ve denizyolu taşımacılığı gerek tek seferde taşıdığı yük miktarı, gerekse maliyet açısından diğer ta¬şıma yöntemlerine göre daha avantajlı konumdadır.
İşte bütün bu nedenlerden dolayı; Kanal İstanbul projesi denizcilik sektörünün gelişmesi açısından büyük öneme sahiptir. Dünyada ve ülkemizdeki ekonomik gelişmeler ve bu gelişmelerin deniz ticaretine etkileri waterway gibi suyollarının inşasını da gerektirmektedir. Ülkemiz deniz ticaretinin son yıllardaki değişimi ve dünyadaki konumunu güçlendirmek için neler yapılması gerektiği sorusuna en güzel cevaplardan bir tanesi yüzlerce bilim adamının emek verdiği “Kanal İstanbul” projesidir.
Paris elçisi yirmisekiz Mehmet Çelebi’nin kanal raporu
Vehbi Kara
Yorumlar