Temiz hava, temiz su, temiz toprak ve iyi insanla dolu bir memleket: Muş…

Doğu Anadolu'nun incisi Muş, kadim uygarlıkların izlerini taşıyan, tarihin ve doğal güzelliklerin buluştuğu bir şehirdir. Muhteşem dağ manzaraları, yemyeşil yaylaları, turkuaz renkli gölleri ve tarihî eserleriyle ziyaretçilerini büyüleyen Muş, her köşesi keşfedilmeyi bekleyen bir hazinedir. 1071’de Sultan Alparslan’ın ordusuyla Anadolu’ya ilk ayak bastığı Malazgirt ilçesi de bu ilde yer alır. Muş, lezzetli yemeklerin yanı sıra aynı zamanda Anadolu kültürünü, yaşam tarzını ve yörenin insanlarının misafirperverliğini yansıtır.

Lezzet yolculuğunda önemli bir durak: Muş mutfağı

Doğu Anadolu'nun incisi Muş, tarihî ve kültürel zenginliğiyle olduğu kadar ağız sulandıran mutfağıyla da öne çıkan bir şehirdir. Binlerce yıllık medeniyetlerin izlerini taşıyan bu coğrafyada, doğanın sunduğu taze ürünler ve hayvancılığın yaygınlığıyla şekillenmiş özgün bir lezzet şöleni yaşanır. Muş mutfağı, göçlerle ve farklı kültürlerle etkileşime girerek zenginleşmiş, Anadolu mutfağının en önemli temsilcilerinden biri hâline gelmiştir. Yöresel ürünlerin ve geleneksel pişirme tekniklerinin kullanımı, Muş mutfağına kendine has bir kimlik kazandırmıştır.

Nevin Halıcı’ya göre Muş mutfağı

“Muş mutfağı Anadolu'nun zengin mutfaklarından biridir. Fakat diğer Anadolu mutfakları gibi Muş mutfağı da yeterince kayıt altına alınamamıştır. Muş mutfağı hakkında detaylı bilgi veren iyi bir eser, Bayram Özrek'in "Muş Yemekleri ve Mutfak Kültürü" kitabıdır. Bu kitapta Özrek, yaşlı hanımlardan derlediği bilgilerle Muş mutfağını kültürüyle birlikte ele almıştır. Kitap, sadece bir tarif kitabı olmaktan öte, Muş mutfağının tüm yönlerini anlatan değerli bir eserdir. Kitapta, Muş köftesi (hafta direği), kırçik, çortili köfte, hazüt dolması, keledoş, cavbelek, tandırda alabalık, tandırda kaz kızartması, bumbar, tırşo kavurması, güllük kavurma, hengel, pellür, mırtoğe, jağlı bulgur pilavı, helizli bulgur pilavı, kaymaklı bulgur pilavı, jajerun, teter helvası, lokum kavurması, üzüm kavurması, hevrişk, sengesir, tavada şekerli ekmek, şerbet, üzüm köpüğü sucuğu gibi lezzetler bulunmaktadır. 

Birinci Muş Yöresel Ürünler Ve Gastronomi Tanıtım Programı

Geçen hafta Muş Alparslan Üniversitesi himayesinde gerçekleşen Birinci Muş Yöresel Ürünleri ve Gastronomi Tanıtım Programı çerçevesinde Muş ilindeydim. Etkinlik bana göre gayet başarılı ve oldukça da verimli geçti. Sayın Muş Valisi Avni Çakır’ın desteği, Muş Alparslan Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mustafa Alican’ın inanılmaz ev sahipliği, Türkiye Aşçılar ve Şefler Federasyonu (TAŞFED) ve TAŞFED Başkanı Bayram Özrek’in koordinasyonuyla gerçekleşen etkinlik bence Muş için bir miad niteliğindeydi.

Bereketli topraklardan gelen peynirin fısıltısı

Muş'un bereketli toprakları, mera hayvancılığına yepyeni bir soluk getirmeye hazırlanıyor. Bu coğrafyada beslenen hayvanların sütü, âdeta bir lezzet hazinesidir. İnek, keçi, manda ve koyun gibi farklı tür hayvanlardan elde edilen bu sütler, usta ellerde yüzlerce peynir çeşidine dönüşüyor. Sanki her bir peynir, Muş'un hikâyesini ve bereketini fısıldıyor. Özellikle manda sütünden elde edilen ürünler, bambaşka bir lezzet dünyası vadediyor. Bu ürünlere odaklanmak, Muş'un gastronomi dünyasında adını altın harflerle yazdırmak için de bir fırsat. Üniversite bünyesinde kurulan Manda Yetiştiriciliği Uygulama ve Araştırma Merkezi'nin de bu alandaki gelişmelere destek olacağı kanaatindeyim. Muş'un potansiyeli sadece süt ve peynirle sınırlı değil elbet, bölgede hayvancılık ve arıcılık da oldukça yaygın. Ufak bir destekle bu coğrafya, gastronomi ve arıcılık alanlarında da Muş'un kalkınmasına ve refahına da önemli katkılar sağlayabilir.

Muş'un süt ve peynir fısıltısı, arıların uğultusuyla birleşerek bu coğrafyaya yepyeni bir dinamizm kazandırabilir. Bu dinamizm, Muş'u gastronomi ve arıcılık alanlarında Türkiye'nin öncü şehirlerinden biri hâline getirecektir.

Muş’ta gastronomi etkinliğine ilgi yağdı

Başta üniversitenin rektörü Prof. Dr. Mustafa Alican olmak üzere Sağlık Kültür Spor Daire Başkanı Şükrü Çobanoğlu, aşçılık bölümünden Hüsnü Kasar, Musa Suiçer gibi daha adını sayamadığım birçok öğretim üyesi ve çok sayıda sevgili öğrenciye, programa destek verdikleri için çok teşekkür ederim. Ayrıca Muş İl Özel İdaresi Genel Sekreteri Şeyhmus Yentür, Muş İl Kültür ve Turizm Müdürü Mehmet Şengül, Şef Halit Uygur ve Muş Öğretmen Evi’nden Oğuz Akyüz Bey gibi programa ilin tüm kesimlerinin teveccühü ve desteği bizleri sevindirdi.

Gastronomiye olan bu ilginin, Muş ilinin yöresel ürünlerini etkili bir şekilde Türkiye’ye tanıtmak ve ileriye dönük planlanan hedeflerin gerçekleşmesi için çok olumlu bir gelişmedir. Programa Nevin Halıcı, Asuman Kerkez, Faruk Şuyun, Şef Huseyin Kocabey, Prof. Dr. Nilgün Çelebi, Doç. Dr. Mehmet Akif Şen, Şef Ali Şen, Şef Sami Özçelik, Şef Hasan Çetin, Şef Volkan Aslan gibi çok değerli kişiler de katıldı.

Misafirperver Muş mekânları

Eywan Cağ Kebap

Muş'un en lezzetli duraklarından biri olan Eywan Cağ Kebap, sadece damak tadına hitap etmekle kalmayıp misafirperverliğiyle de gönlümüzü fetheden bir mekân oldu. İkinci kuşak Ömer Göçmen, babasından devraldığı bu lezzet mirasını, ustalıkla sürdürerek Muş'un sıcaklığını sofralara taşıyor. İnşaat mühendisliği geçmişine de sahip Ömer Bey, restoranında ağız sulandıran cağ kebabı ve nefis lahmacunun yansıra kahvaltısında yöresel lezzetleri de tatma imkânı sunuyor.

Park Lokantası

1980 yılından beridir Muş'un en köklü lezzet duraklarından biri olan Park Lokantası, yıllardır Muşlulara ve şehre gelen misafirlere unutulmaz bir gastronomi deneyimi sunuyor. Metin Aytemiş sahipliğinde olan lokantanın mutfağı, geleneksel lezzetlerin yanı sıra döner, et ızgara, pide, lahmacun ve yöresel yemekleri ile her damak tadına hitap eden bir menüye sahip.

Olcay Suites Hotel

Olcay Otel, Muş'un büyüleyici doğasıyla iç içe, temiz hava ile dolu bir ortamda dağ manzaralı odalarda konaklama deneyimi sunuyor. Yöresel lezzetlerle dolu ziyafet kıvamında sabah kahvaltısı ile güne zinde başlama ve sahibi olduğu kayak merkezine olan ücretsiz servis ile kayak keyfini de doyasıya yaşama imkânı sunuyor.

Babahan Cafe Restoran

Babahan Cafe Restoran, Muş'un panoramik manzarasını sunan eşsiz bir konumda yer alıyor. Muş'un nefes kesici manzarası eşliğinde mükemmel lezzetler ve güler yüzlü hizmetler sunan bir mekân.

Muş Osmanlı Kahvecisi 

Kaliteli kadrosu, lezzet ustası aşçısı ve enfes tatlı ürünleriyle Muş halkına mükemmel hizmet veren bir kahve durağı.

Şifa Yemişçi Aktar

Muş ilinin merkezinde taze baharat ve kuruyemiş satan nezih bir dükkân.

Muş’un bazı yemekleri ve kısa içerikleri

Muş köftesi (hafta direği): Bulgur, kıyma, soğan ve baharatlarla hazırlanır.

Domatesli lahana dolması (kırkçikli kelem dolması): Lahana yapraklarının içi bulgur, kıyma, pirinç ve baharatlarla doldurularak ve domates sosunda pişirilerek hazırlanır.

Ayran aşı: Süzme yoğurt, buğday, nohut, tuz ve dereotu ile yapılır.

Hız (hasut) dolması: Hasut yapraklarının içinin bulgur, kıyma, pirinç ve baharatlarla doldurulup domates sosunda pişirilmesiyle hazırlanır.

Çorti: Lahana yapraklarının içinin pirinç, soğan, maydanoz ve baharatlarla doldurularak tuzlu suda pişirilmesiyle hazırlanır.

Keşkek: Buğday ve etin uzun süre dövülerek pişirilmesiyle hazırlanır.

Cavbelek: Bulgur, yoğurt ve sütün pişirilmesiyle hazırlanır ve soğuk servis edilir.  

Hersedir: Erişte, et ve sebzelerin tencerede pişirilmesiyle hazırlanır.

Teter Helvası: Pekmez ve un ile yapılan bir tatlıdır.

Süt Helvası: Süt, un ve şeker ile hazırlanan bir tatlıdır.